Sąd Najwyższy na poniższe pytanie prawne Prezesa NSA:~Czy do wymierzenia po dniu 30 czerwca 1983 r. należności i stałej opłaty rocznej z tytułu nabycia przed tym dniem 1 lipca 1982 r. gruntów rolnych przeznaczonych na cele nierolnicze mają zastosowanie przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. nr 27 poz. 249 ze zm./; czy też - ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych /Dz.U. nr. 11 poz. 79/?~ podjął uchwałę:
Uzasadnienie strona 5/5

Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 1982 r. wprowadziła w tym zakresie istotne zmiany. Polegają one m.in. na tym, że:

- wyłączenie gruntów nie jest uzależnione od wcześniejszego nabycia ich w drodze cywilnoprawnej, wywłaszczenia, przekazania nieruchomości; wyłączenie to następuje w drodze decyzji i może dotyczyć także właściciela lub posiadacza gruntów /art. 13 ust. 1/,

- wyłączenie to należy wiązać z faktycznym wyłączeniem gruntu z produkcji rolnej i leśnej; ustawa w art. 4 pkt 8 zawiera legalną definicję "wyłączenia",

- wyłączenie gruntów /owe faktyczne wyłączenie/ powoduje obowiązek wnoszenia świadczeń /należność i opłata roczna/, tylko od tej części gruntu, na którym zaniechano użytkowania rolniczego lub leśnego, a nie od całego gruntu,

- obowiązek ponoszenia owych świadczeń powstaje z chwilą faktycznego wyłączenia gruntu, nie zaś - jak uprzednio - z chwilą nabycia.

Nowa ustawa - o czym była już mowa - nie zawiera przepisów przejściowych, które regulowałyby kwestię wymiaru opłat z tytułu ochrony gruntów nabytych w okresie obowiązywania ustawy dawnej. Znalazł się w niej tylko jeden przepis art. 49 mający moc wsteczną. Zgodnie z jego treścią, jeżeli wyłączenie gruntów z produkcji nastąpiło przed wejściem w życie ustawy, a do tego czasu nie rozpoczęto budowy zamierzonych inwestycji lub innej działalności związanej z przeznaczeniem tych gruntów na cele nierolnicze lub nieleśne, stosuje się przepisy art. 39, tzn. podwyższone opłaty. Można z tego wyprowadzić wniosek, iż pozostałe przepisy stosuje się do zdarzeń, które nastąpiły po dacie wejścia w życie ustawy.

Powyższy wyjątek potwierdza regułę o nieretroakcji pozostałych przepisów. Nie można tu bowiem podzielić poglądu, że wsteczne działanie przepisów ustawy z 1982 r. da się wyprowadzić z celu lub brzmienia samej ustawy. Przede wszystkim wbrew odmiennemu poglądowi nowe uregulowanie obowiązku świadczeń prohibicyjnych nie uległo takim przeobrażeniom, że konieczne jest oderwanie się od dawnego unormowania, i to wbrew uznanej zasadzie o niedziałaniu ustawy wstecz. Nie uległy bowiem zmianie cele, jakim owe świadczenia mają służyć, a mianowicie ochronie gruntów rolnych i leśnych. Cel ten pozostał ten sam. Zmodyfikowano natomiast określenie zdarzeń, które pociągają za sobą obowiązek wnoszenia opłat /poprzednio nabycie gruntów na cele nierolnicze - obecnie faktyczne przeznaczenie na te inne cele/ oraz sposób ustalania opłat. Przyjęcie poglądu o wstecznym działaniu ustawy z 1982 r. kryje w sobie i takie niebezpieczeństwo, że wspomnianymi opłatami i świadczeniami należałoby obciążyć także tych właścicieli i użytkowników gruntów rolnych, którzy przeznaczyli je na cele nierolnicze, choć według ustawy z 1971 r. owe świadczenia nie były związane ze zmianą przeznaczenia gruntów, lecz z nabyciem ich i przeznaczeniem na te cele.

W konsekwencji należy uznać, że brak jest podstaw do wykładni, według której przepisy nowej ustawy miałyby regulować stany zaistniałe przed wejściem jej w życie.

Strona 5/5