Prawo podatnika do zwrotu nadpłaty podatku dochodowego przechodzi na jego spadkobierców.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora, w sprawie ze skargi Henryka G. na decyzję Izby Skarbowej w R. z dnia 28 kwietnia 1994 r. (...) w przedmiocie odmowy zwrotu nadpłaty kwoty podatku dochodowego za 1991 r., po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Rzeszowie postanowieniem z dnia 7 listopada 1995 r. SA/Rz 686/94 - do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc w związku z art. 211 Kpa:
Czy zgłoszenie przez podatnika żądania korekty wyliczonego podatku dochodowego i zwrotu nadpłaty w tym podatku w sytuacji, gdy ów podatnik zmarł po złożeniu skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego na decyzję Izby Skarbowej w Rzeszowie stwierdzającą, iż podatek wykazany w zeznaniu jest podatkiem należnym, przechodzi na jego spadkobierców?
podjął następującą uchwałę:
Przedstawione zagadnienie prawne, budzące poważne wątpliwości, powstało w toku rozpatrywania przez Naczelny Sąd Administracyjny skargi Henryka G. na decyzję Izby Skarbowej w R. z dnia 28 kwietnia 1994 r., odmawiającą zwrotu nadpłaty podatku dochodowego za 1991 r. Izba Skarbowa uznała, że podatek dochodowy wykazany w zeznaniu podatkowym skarżącego za 1991 r. jest podatkiem należnym. Henryk G. wniósł skargę 6 maja 1994 r., a 26 września 1994 r. zmarł. Spadek po nim nabyli: wdowa Danuta G. oraz troje małoletnich dzieci, tj. Edyta, Katarzyna i Sebastian. Postanowieniem z dnia 24 kwietnia 1995 r. (...) Sąd Rejonowy w M. zezwolił Danucie G. na rozporządzenie majątkiem dzieci. Pełnomocnik Danuty G. wniósł o przyjęcie następstwa prawnego swej mocodawczyni w sprawie administracyjnej.
W tym stanie sprawy Naczelny Sąd Administracyjny powziął wątpliwość co do tego, czy żądanie zwrotu nadpłaty w podatku dochodowym przechodzi na spadkobierców, gdy skarżący zmarł po złożeniu skargi do Sądu. Według przepisu art. 922 par. 2 kodeksu cywilnego nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą. W związku z tym powstaje pytanie, czy żądanie korekty wyliczonego przez podatnika podatku dochodowego i zwrotu nadpłaty uiszczonego podatku jest ściśle związane z osobą podatnika i nie należy do spadku, czy też uprawnienie to przechodzi z chwilą śmierci podatnika na jego spadkobierców. Uogólniając to zagadnienie, Naczelny Sąd Administracyjny pyta, czy prawa i obowiązki wynikające z przepisów prawa podatkowego przechodzą z chwilą śmierci podatnika na jego spadkobierców, czy też nie wchodzą do spadku.
Zdaniem tego Sądu ustawodawca uregulował w sposób wyraźny wyłączenie odpowiedzialności spadkobierców podatnika za zobowiązania podatkowe spadkodawcy na zasadach określonych w przepisach kodeksu cywilnego za długi. Dochodzenie od spadkobierców zapłaty podatku należnego od spadkodawcy, jako byłego podatnika, wymaga uprzedniego wydania odrębnej decyzji na podstawie art. 40 w związku z art. 44 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /t.j. Dz.U. 1993 nr 108 poz. 486 ze zm./.
Powołując się na wyrażony w orzecznictwie i doktrynie prawa podatkowego pogląd, iż obowiązek podatkowy ma charakter publicznoprawny, ściśle związany z podmiotem, który wkroczył w pole obowiązku podatkowego, określone ustawową normą podatkową, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że żaden przepis prawa podatkowego nie przewiduje możliwości przenoszenia obowiązku podatkowego na osoby trzecie w drodze cesji ani w drodze sukcesji. W konsekwencji żaden inny podmiot niż obciążony obowiązkiem podatkowym nie może stać się stroną postępowania wymiarowego i realizować jeden z obowiązków, składających się na treść stosunku prawnego podatkowego. Obowiązek podatkowy jest obligatoryjnym zobowiązaniem do poniesienia ciężaru podatkowego. Ma on charakter złożonego stosunku prawnego, z którego zawiązaniem łączy się nałożenie na podatnika szeregu obowiązków merytorycznych i proceduralnych, a w szczególności poddanie się postępowaniu podatkowemu, prowadzącemu do zindywidualizowania obowiązku podatkowego. Konkretyzacja obowiązku powoduje powstanie zobowiązania podatkowego. Z powyższych rozważań Naczelny Sąd Administracyjny wyprowadził wniosek, że postępowanie podatkowe może być wszczęte i toczyć się dalej tylko wtedy, gdy w myśl art. 28 Kpa istnieje podmiot, którego interesu prawnego lub obowiązku dotyczyć ma postępowanie podatkowe. Jeżeli w trakcie postępowania wymiarowego podatnik zmarł, to w jego miejsce nie może wstąpić spadkobierca, gdyż postępowanie to nie dotyczy obowiązku dziedzicznego.