Od orzeczenia wojewódzkiej komisji lekarskiej właściwej do określania zdolności poborowego do służby wojskowej, zmieniającego z urzędu orzeczenia rejonowej komisji lekarskiej, służy odwołanie do Ministra Spraw Wewnętrznych.
Sąd Najwyższy na poniższe pytania prawne Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego:
1. Czy od orzeczeń wojewódzkich komisji lekarskich właściwych do określania zdolności poborowych do służby wojskowej, orzeczeń wydawanych na podstawie art. 28 ust. 2 zdanie 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej /Dz.U. 1992 nr 4 poz. 16 ze zm./ służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, czy też skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego?
oraz w przypadku ustalenia, iż od wyżej wymienionych orzeczeń służy odwołanie w administracyjnym toku instancji;
2. Czy organem wyższego stopnia w rozumieniu art. 17 par. 1 pkt 1 Kpa oraz art. 127 par. 2 Kpa w sprawach o jakich mowa wyżej, jest Minister Spraw Wewnętrznych, jako organ upoważniony do sprawowania zwierzchniego nadzoru nad prowadzeniem poboru z mocy art. 37 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej?
podjął uchwałę
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł w dniu 21 września 1995 r. o rozpoznanie przez Skład Siedmiu Sędziów SN sformułowanego wyżej zagadnienia prawnego. W uzasadnieniu wniosku stwierdził, iż w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego nastąpiła rozbieżność w zakresie orzekania o dopuszczalności zaskarżania do tego Sądu orzeczeń wojewódzkich komisji lekarskich właściwych do określenia zdolności poborowych do służby wojskowej, wydawanych na podstawie art. 25 ust. 2 zdanie 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej /t.j. Dz.U. 1992 nr 4 poz. 16 ze zm./. Jedne składy uznają, iż od orzeczeń powyższych komisji służy odwołanie w toku instancji, natomiast inne stwierdzają, że powyższa ustawa takiego odwołania nie przewiduje, a zainteresowanemu służy tylko skarga do NSA: Ponadto istnieje wątpliwość, czy gdyby uznać, że od decyzji wydawanych przez wspomniane komisje służą jednak odwołania w administracyjnym toku instancji, to czy organem właściwym do ich rozpatrywania były Minister Spraw Wewnętrznych. Organ ten bowiem w myśl art. 37 ust. l wspomnianej ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. sprawuje zwierzchni nadzór nad przeprowadzaniem poboru. Jest zatem organem wyższego stopnia w rozumieniu art. 17 pkt 3 Kpa. Tym niemniej w żadnym z przepisów prawa materialnego czy ustrojowego Ministrowi Spraw Wewnętrznych nie przypisano wprost kompetencji do orzekania w sprawach zdolności do służby wojskowej, w szczególności o do zdolności poborowych do odbycia takiej służby. Przy tym organ powyższy sam uznaje się za niewłaściwy co do rozpatrywania odwołań od orzeczeń wspomnianych komisji, wyrażając pogląd, iż orzeczenia te są ostateczne w administracyjnym toku instancji, przeto podlegają kontroli NSA.
Wnioskodawca zwraca uwagę na występujący w orzecznictwie NSA pogląd, zgodnie z którym orzeczenia wydane w oparciu o art. 28 ust. 2 zdanie 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r, o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej /t.j. Dz.U. 1992 nr 4 poz. 16 ze zm./ są orzeczeniami I instancji. Stosownie bowiem do treści uchwały Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1984 r., III AZP 8183 /OSNCP 1985 z. 10 poz. 143/, decyzja organu administracji państwowej uchylająca albo zmieniająca ostateczną decyzję tego organu lub organu niższego stopnia, albo stwierdzająca jej nieważność /art. 154, art. 155, art. 161-163 oraz art. 156 Kpa/, jak również decyzja wydana w ramach przepisów o wznowieniu postępowania jest decyzją wydaną w pierwszej instancji. Od decyzji takiej powinno służyć zatem odwołanie do organu wyższego stopnia, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 127 par. 2 Kpa. Przy tym z treści art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. nie wynika, że zamiarem ustawodawcy było nadanie orzeczeniom wojewódzkich komisji lekarskich charakteru ostatecznego /por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1994 r., III AZP 8/94/. Problemem jest jednak to, że ustawodawca nie utworzył ani nie wskazał wprost organu, który na szczeblu centralnym władny byłby weryfikować tak w trybie odwoławczym, jak i w trybie nadzoru orzeczenia wojewódzkich komisji lekarskich. Ustanowiona w art. 37 ust. 1 powołanej ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP kompetencja Ministra Spraw Wewnętrznych do sprawowania zwierzchniego nadzoru nad przeprowadzaniem poboru, nie upoważnia wprost tego Ministra do wydawania wiążących rozstrzygnięć w stosunku do orzeczeń komisji lekarskich właściwych do orzekania w sprawach zdolności do czynnej służby wojskowej. Może oznaczać to, iż wolą ustawodawcy było, by wszelkie orzeczenia podejmowane przez wojewódzkie komisje lekarskie, tak w ramach postępowania odwoławczego, jak i w trybie nadzoru, były traktowane jako ostateczne, z możliwością ich zaskarżenia do NSA po 27 maja 1990 r. - po wejściu w życie ustawy nowelizującej Kpa, zwiększającej właściwość NSA między innymi o sprawy z zakresu powszechnego obowiązku obrony RP /Dz.U. 1990 nr 34 poz. 201/.