Uruchomienie nowej i nie zwolnionej od podatków działalności gospodarczej oznacza zgodnie z par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 maja 1990 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchomionej działalności gospodarczej /Dz.U. nr 35 poz. 203 ze zm./ utratę przez podatnika warunków do wcześniej uznanego na podstawie par. 1 ust. 1 tego rozporządzenia okresowego zwolnienia od podatków przychodów z innej działalności gospodarczej, która nadal jest prowadzona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przy wykładni przepisów powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Finansów należy przede wszystkim mieć na uwadze, że był to akt prawny wykonawczy - w zakresie analizowanych uregulowań dotyczących zwolnienia od podatku - do ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku obrotowym /t.j. Dz.U. 1983 nr 43 poz. 191 ze zm./ oraz do ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym /t.j. Dz.U. 1989 nr 27 poz. 147 ze zm./. Mianowicie, chodzi o wykonanie przez Ministra Finansów upoważnień o szczególnym charakterze. O ile bowiem z ustaw tych, wobec osób prowadzących działalność gospodarczą, np. w zakresie działalności handlowej, wynikał obowiązek podatkowy /w zakresie podatku obrotowego i podatku dochodowego/, o tyle na podstawie zawartych w tych ustawach szczególnych upoważnień Minister Finansów uzyskał uprawnienie do zwolnienia od podatku całkowicie lub częściowo niektórych grup podatników i poszczególnych rodzajów działalności przy określeniu warunków tego zwolnienia.
Oznacza to, że adresaci takiego aktu wykonawczego do ustaw podatkowych, jakim jest rozważane rozporządzenie z dnia 18 maja 1990 r. uzyskali, w porównaniu do wszystkich podmiotów podatkowych prowadzących działalność gospodarczą i uzyskujących w związku z tym obroty oraz dochody, bardzo poważny przywilej. Pomimo tego, że zachodzą w stosunku do nich ustawowo określone przesłanki obowiązku podatkowego, zostali oni z tego przepisu zwolnieni mocą szczególnego aktu prawnego. Przepisy wprowadzające odstępstwa od zasady powszechności opodatkowania stanowią zatem regulacje szczególne, o charakterze wyjątkowym i z tego powodu powinny być wyjaśnione ściśle, odpowiednio przede wszystkim do bezpośredniego /językowego i logicznego/ znaczenia tekstu regulacji. Nie jest natomiast odpowiednią wykładnia rozszerzająca, która - np. wobec domniemanych celów regulacji - prowadziłaby do rozszerzenia przywileju podatkowego, ponad bezpośrednio z tekstu wynikające warunki przyznania takiego przywileju. Z tego punktu widzenia muszą być przyjmowane z odpowiednią ostrożnością, a w każdym razie nie mogą mieć decydującego znaczenia dla wykładni poddanych tu analizie przepisów, te argumenty, na które powołał się Naczelny Sąd Administracyjny, a które dotyczą określonej w poszczególnych ustępach par. 7 cyt. rozporządzenia Ministra Finansów sankcji utraty przyznanego zwolnienia podatkowego, jeżeli nie są realizowane warunki jego przyznania.
Naczelny Sąd Administracyjny zauważył, że jeżeli z momentem uruchomienia nowej działalności podatnik utraci przywilej podatkowy dotyczący uruchomienia i prowadzenia działalności innego rodzaju, to będzie to swoista kara za inicjatywę rozwojową podatnika, za poszerzenie przezeń oferty handlowej lub usługowej. A przecież - zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego - takie poszerzenie oferty było zawsze zbieżne z interesem społecznym i w związku z tym najbardziej racjonalne rozwiązanie powinno polegać na tym, ażeby podatnik, we wskazanej sytuacji, korzystał nadal ze zwolnienia podatkowego w zakresie tego zwolnienia, natomiast uiszczał podatki na ogólnych zasadach tylko od nowej działalności. W przedstawionej argumentacji zastrzeżenia nasuwa niedostrzeżenie, że zwolnienie podatkowe - jak to wyżej przedstawiono - ma charakter polegający na uzyskaniu przywileju pod określonymi warunkami. Nie docenianie warunków zwolnienie, które są przecież jego podstawą, tj. zasadą usprawiedliwiającą odstępstwo od obowiązku podatkowego, pozostaje w niezgodzie nie tylko z regulacją dotyczącą zwolnienia, ale przede wszystkim z ustawowym określeniem obowiązku podatkowego.