W sprawach wszczętych przed wejściem w życie ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ sąd administracyjny może odrzucić skargę na decyzję wydaną przez naczelny organ administracji państwowej, jeżeli strona przed jej wniesieniem złożyła wniosek do tego organu o ponowne rozpatrzenie sprawy /art. 127 par. 3 Kpa/.
Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora, po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 23 stycznia 1996 r. wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o podjęcie przez skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego uchwały zawierającej odpowiedź na następujące zagadnienie prawne:
Czy Naczelny Sąd Administracyjny władny jest odrzucić skargę na decyzję wydaną w pierwszej instancji przez naczelny organ administracji państwowej tylko z tej przyczyny, iż wnoszący skargę wystąpił także do organu, który taką decyzję wydał, z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy /art. 127 par. 3 Kpa/?
podjął następującą uchwałę:
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wystąpił z wnioskiem o rozpoznanie przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego kwestii prawnej, wymienionej w sentencji uchwały.
W uzasadnieniu wniosku Pierwszy Prezes SN podał, że przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało w związku z rozbieżnością w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego na tle stosowania art. 204 par. 1 Kpa w związku z art. 198 i art. 127 par. 3 Kpa w odniesieniu do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, złożonego przez stronę niezadowoloną z wydanej w pierwszej instancji decyzji naczelnego organu administracji państwowej.
W postanowieniu z dnia 4 grudnia 1991 r. IV SA 1005/91 /ONSA 1992 Nr 2 poz. 30/ Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że w razie równoczesnego złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, o którym mowa w art. 127 par. 3 Kpa, i skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego pierwszeństwo ma wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Nie stanowi on jednak podstawy do odrzucenia skargi przez NSA na zasadzie art. 204 par. 1 w zw. z art. 198 Kpa. Zasada, że postępowanie administracyjne poprzedza postępowanie przed sądem administracyjnym, powoduje, iż bez uprzedniego zakończenia postępowania administracyjnego nie może toczyć się postępowanie sądowe. W razie złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy i skargi do sądu administracyjnego pierwszeństwo ma ten wniosek, który stanowi przeszkodę w rozpoznaniu sprawy przez sąd administracyjny. Jednak jest to przeszkoda o charakterze przejściowym, stanowiąca podstawę zawieszenia postępowania.
W postanowieniu z dnia 12 stycznia 1994 r. V SA 2516/93 /ONSA 1995 Nr 1 poz. 34/ NSA uznał, że w razie złożenia przez stronę wniosku do naczelnego organu administracji o ponowne rozpatrzenie sprawy /art. 127 par. 3 Kpa/ decyzja tego organu traci charakter ostatecznego rozstrzygnięcia i dopiero nowa decyzja tego organu może być po wyczerpaniu toku instancji zaskarżona do sądu administracyjnego. Z tego względu NSA odrzucił skargę na decyzję naczelnego organu administracji państwowej, od której złożony został także wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wniosek ten stwarza obowiązek ponownego rozpatrzenia sprawy przez naczelny organ administracji i wydania nowej decyzji. Dopiero ta nowa decyzja może być zaskarżona do sądu, a skarga spełnia wówczas przewidziany w art. 198 Kpa warunek wyczerpania toku instancji. Takie rozwiązanie eliminuje niebezpieczeństwo dokonania różnych ocen wskutek równolegle toczącego się postępowania administracyjnego i sądowego.
Problem konkurencyjności środków zaskarżenia /wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy i skargi na decyzję administracyjną/ wystąpił także w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 15 października 1992 r. III AZP 18/92 /OSNCP 1993 nr 5 poz. 67 i OSP 1994 nr 1 poz. 13 z glosą B. Adamiak/ wyraził pogląd, że art. 199 par. 3 Kpa nie zawiera zakazu jednoczesnego wniesienia skargi do NSA oraz podania o wznowienie postępowania lub żądania stwierdzenia nieważności decyzji. Sąd Najwyższy dodał, że wszczęcie postępowania o stwierdzenie nieważności lub o wznowienie postępowania /art. 199 par. 3 Kpa/ przed wniesieniem skargi do NSA nie stanowi przesłanki odrzucenia jej przez sąd, lecz wobec pierwszeństwa postępowania administracyjnego postępowanie sądowe powinno ulec zawieszeniu na podstawie art. 177 pkt 3 Kpc w związku z art. 211 Kpa.