Obrót wierzytelnościami przez spółkę prawa handlowego w ramach świadczenia usług w zakresie finansów, stanowiący przedmiot zarobkowej działalności gospodarczej nie wymaga wymienionego w art. 11 ust. 5[9] i art. 11[1] ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe /Dz.U. 1992 nr 72 poz. 359 ze zm./ zezwolenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego, chyba że stanowi on zarazem czynność bankową.
Sąd Najwyższy na poniższe pytanie prawne przekazane postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 stycznia 1996 r. SA/Wr 962/95:
Czy obrót wierzytelnościami, zaliczany według art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm. / w związku z pozycją 13 załącznika nr 2 do tej ustawy do usług bankowych i zwolniony przedmiotowo od podatku od towarów i usług, a na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. "a" ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej /Dz.U. nr 4 poz. 23 ze zm./ w brzmieniu obowiązującym od dnia 5 lipca 1993 r. także od opłaty skarbowej, stanowi równocześnie czynność bankową w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe /Dz.U. 1992 nr 72 poz. 359 ze zm./, w związku z czym wykonywany mógłby być legalnie przez spółki prawa handlowego tylko za zezwoleniem Prezesa Narodowego Banku Polskiego udzielonego w porozumieniu z Ministrem Finansów?
podjął następującą uchwałę:
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości powstało na tle następującego stanu faktycznego i prawnego sprawy.
Kontrola przeprowadzona w 1994 r. przez Urząd Kontroli Skarbowej w J. G. w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowo-Usługowym "K.", Spółka z o. o. stwierdziła, iż umowami zawartymi w okresie od 9 lutego 1993 r. do 15 grudnia 1993 r., Spółka dokonała w Przedsiębiorstwie Robót Górniczych "K". zakupu wierzytelności należnych temu przedsiębiorstwu od kopalń węgla kamiennego w wysokości łącznej 24.244.679.000 zł. Zawarte umowy nie zostały zgłoszone urzędowi skarbowemu celem ich zarejestrowania i uiszczenia opłaty skarbowej, wynoszącej 484.893.000 zł., tj. 2 procent od podstawy jej obliczenia, przyjętej w wysokości 24.244.679.000 zł.
Urząd Skarbowy w J. G. decyzją z dnia 16 listopada 1994 r. (...) ustalił stronom opłatę skarbową w kwocie 484.893.000 zł. wraz z odsetkami za zwłokę. W uzasadnieniu decyzji Urząd Skarbowy stwierdził, że zawarte do dnia 5 lipca 1993 r. umowy przelewu wierzytelności nie były realizowane w wykonaniu działalności gospodarczej i dlatego nie korzystają ze zwolnienia od opłaty skarbowej z mocy art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. "a" ustawy o opłacie skarbowej, w brzmieniu określonym ustawą z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania /Dz.U. nr 21 poz. 86/. Przepisem art. 42 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm./ została zmieniona treść art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. "a" z mocą od 5 lipca 1993 r. Przelew wierzytelności nie został objęty regulacją tej ustawy, a zatem zwolnienie określone w art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. "a" nie może być stosowane do tych czynności cywilnoprawnych. Zdaniem organu podatkowego I instancji nie można uznać, iż przelew wierzytelności był realizowany przez strony czynności cywilnoprawnych w ramach tzw. "usług bankowych", gdyż takie usługi mogą realizować tylko określone podmioty na podstawie właściwego zezwolenia.
Po rozpatrzeniu odwołania Przedsiębiorstwa PPHU "K." Spółki z o. o. od powyższej decyzji, Izba Skarbowa w J. G. decyzją z dnia 24 lutego 1995 r. (...) utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję.
W uzasadnieniu tej decyzji organ II instancji stwierdził, że w rozpatrywanej sprawie sprzedaży wierzytelności dokonało Przedsiębiorstwo Robót Górniczych na rzecz PPHU "K." i dlatego nie można tego zakwalifikować jako sprzedaży następującej w ramach prowadzonej przez to przedsiębiorstwo działalności gospodarczej. Z tego względu sprzedaż ta nie korzysta z wyłączenia od opłaty skarbowej przewidzianego w art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. "a" ustawy o opłacie skarbowej. Tylko wówczas, gdyby przedmiotem działalności P. R. G. w K. był obrót wierzytelnościami, dokonana przez strony transakcja sprzedaży wierzytelności nie podlegałaby opłacie. Spółka "K.", w której zakres działania wchodzi obrót wierzytelnościami, w przedmiotowej transakcji nie dokonywała sprzedaży wierzytelności, lecz je nabyła.