Prawo pierwokupu przewidziane w art. 695 par. 2 Kc przysługuje dzierżawcy nieruchomości Państwowego Funduszu Ziemi także wówczas, gdy nieruchomość ta przeznaczona zostanie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele budownictwa zagrodowego.
Odmówił udzielenia odpowiedzi w pozostałym zakresie.
Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora Prokuratury Generalnej RP w sprawie ze skargi Jadwigi E. na decyzję Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P. z dnia 16 sierpnia 1989 r. Nr C VI 8224/2/87 w przedmiocie ustalenia kandydata na nabywcę nieruchomości Państwowego Funduszu Ziemi po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 20 marca 1990 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie - Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie postanowieniem z dnia 21 grudnia 1989 r. SA/Kr 1134/89 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc w zw. z art. 211 Kpa:
Czy osobie dzierżawiącej od ponad 10 lat grunt Państwowego Funduszu Ziemi, przeznaczony w planie zagospodarowania przestrzennego gminy pod zabudowę zagrodową, posiadającej gospodarstwo rolne, przysługuje prawo pierwokupu tego gruntu określone w art. 695 par. 2 Kc, a jeżeli tak - to czy decyzja ustalająca kandydata na nabywcę winna obejmować wyłącznie tego dzierżawcę?
podjął następującą uchwałę:
Zagadnienie prawne przedstawione przez Naczelny Sąd Administracyjny powstało na tle następującego stanu faktycznego:
Decyzją z dnia 4 lipca 1989 r. Naczelnik Gminy: 1/ ustalił Antoniego C. kandydatem na nabywcę nieruchomości rolnej Skarbu Państwa /działki zagrodowej/ nr 305/1 o pow. 0,20 ha położonej w R.; 2/ odmówił Jadwidze E. ustalenia kandydatem na nabywcę nieruchomości; 3/ ustalił cenę nabycia; 4/ ustalił termin zawarcia umowy notarialnej. Decyzja wydana została na podstawie art. 6 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz o uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego oraz na podstawie art. 37 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. W uzasadnieniu decyzji Naczelnik Gminy wyraził pogląd, iż przy sprzedaży nieruchomości państwowych dzierżawcy nie przysługuje pierwszeństwo nabycia tej nieruchomości.
Po rozpatrzeniu odwołania Jadwigi F. Dyrektor Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Wojewódzkiego w P. decyzją z dnia 16 sierpnia 1989 r. utrzymał w mocy, zaskarżoną decyzję Naczelnika Gminy. Zdaniem tego organu w myśl art. 37 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości do sprzedaży działek pod budownictwo zagrodowe stosuje się przepisy o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych jedynie w zakresie trybu, warunków i ceny. Rozszerzenie trybu sprzedaży na przysługujące dzierżawcy uprawnienie pierwokupu nie jest uzasadnione, gdyż działka zagrodowa wchodzi w skład gruntów państwowych a nie PFZ i nie stanowi nieruchomości rolnej.
W skardze od powyższej decyzji wniesionej do Naczelnego Sądu Administracyjnego Jadwiga E., będąca dzierżawcą nieruchomości, zarzuciła naruszenie art. 695 par. 2 Kc podnosząc przy tym, iż spełnia wszystkie warunki nabycia nieruchomości, w stosunku do której przyznano jej już uprzednio ostateczną decyzją prawo nabycia.
Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznając sprawę, przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, przytoczone w części wstępnej uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Prawo pierwokupu o którym mowa w art. 695 par. 2 Kc przysługuje wyłącznie dzierżawcy nieruchomości rolnej. Istota zatem zagadnienia prawnego, przedstawionego przez Naczelny Sąd Administracyjny, sprowadza się do wyjaśnienia czy działka zagrodowa stanowi nieruchomość rolną.
Przepisy ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /t.j. Dz.U. 1989 nr 14 poz. 74/ - zwanej dalej w skrócie ustawą o gospodarce gruntami - nie definiuje pojęcia nieruchomości rolnej oraz nie daje odpowiedzi na pytanie, czy działka zagrodowa stanowi nieruchomość rolną. Przepis art. 37 powołanej ustawy określa jedynie, co należy rozumieć przez pojęcie działki zagrodowej. Według tego przepisu działkami zagrodowymi są: a) działki zabudowane domami mieszkalnymi wraz z budynkami gospodarczymi związanymi z indywidualnym gospodarstwem rolnym oraz b) działki przeznaczone pod taką zabudowę.