Brak odpowiedzi na krytykę prasową przewidzianą w art. 6 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe /Dz.U. nr 5 poz. 24/, mimo upływu miesięcznego terminu do przekazania jej adresatowi przez redaktora naczelnego z żądaniem ustosunkowania się, jest - rozumieniu art. 4 ust. 3 równoznaczny z odmową udzielenia informacji, na którą służy skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego /art. 4 ust. 4/.
Sąd Najwyższy na poniższe pytanie prawne Prokuratora Generalnego:
Czy brak odpowiedzi na krytykę prasową określoną w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe /Dz.U. nr 5 poz. 24/, mimo upływu miesięcznego terminu od przekazania jej adresatowi przez redaktora naczelnego - jest odmową udzielenia informacji w rozumieniu art. 4 ust. 3 oraz art. 11 ust. 2 i art.49 tej ustawy?
podjął uchwałę:
1. Prawo prasowe, obowiązujące od 1 lipca 1984 r., jest aktem prawnym kompleksowo normującym funkcjonowanie prasy. Prasą - według definicji zawartej w art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy - są w szczególności publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz w roku, opatrzone stałym tytułem lub nazwą, numerem bieżącym i datą. W tym znaczeniu "prasą" są w szczególności dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne, kroniki filmowe, wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania - w tym również rozgłośnie oraz radiowęzły - upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania.
W myśl art. 1 ustawy prasa, zgodnie z Konstytucją PRL, korzysta z wolności słowa i druku oraz realizuje prawo obywateli do informacji i oddziaływania na bieg spraw publicznych. Konkretyzując zadania i uprawnienia prasy ustawa stanowi m.in., iż prasa:
- rozpowszechnia informacje oraz wyraża opinie służące rozwojowi socjalistycznych stosunków społecznych, gospodarki narodowej, nauki i kultury; współpracy międzynarodowej w duchu pokoju;
- urzeczywistnia zasady jawności życia publicznego i kontroli społecznej oraz ujawnia i krytykuje negatywne zjawiska życia społecznego i gospodarczego;
- umożliwia obywatelom uczestnictwo w konsultacjach społecznych i dyskusjach, a tym samym ich współudział w podejmowaniu decyzji dotyczących węzłowych problemów kraju i innych spraw publicznych.
Już tylko przykładowe wyliczenie zadań i uprawnień prasy wskazuje, jak szeroka i wszechstronna jest jej rola.
Te wszechstronne zadania prasa może wypełniać tylko wówczas, gdy będzie miała szeroki dostęp do informacji. Celowi temu mają służyć rozwiązania organizatorskie, np. powołanie instytucji rzeczników prasowych, a także nałożenie prawnego obowiązku udzielania prasie informacji. Obowiązek ten, zgodnie z dyspozycją art. 4 prawa prasowego, obciąża w zakresie swej działalności:
- organa państwowe /naczelne, centralne i terenowe organa administracji państwowej, sądy, prokuratury itp./,
- przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe jednostki organizacyjne,
- organizacje spółdzielcze - w zakresie działalności społeczno-gospodarczej,
- związki zawodowe, organizacje samorządowe, organizacje społeczne - w zakresie zleconych zadań w sferze administracji państwowej oraz innej działalności publicznej.
Obowiązek informowania rozumiany jest w ten sposób, że każda państwowa jednostka organizacyjna, a także organizacja spółdzielcza, związkowa, samorządowa - w razie wyżej wskazanym - ma obowiązek - na życzenie dziennikarza lub z własnej inicjatywy - udzielić prasie wiadomości związanych z jej działalnością. Tryb udzielania tych informacji oraz organizację i zadania w tym zakresie rzeczników prasowych w urzędach organów administracji państwowej określiła Rada Ministrów w rozporządzeniu z dnia 9 lipca 1984 r., wydanym w wykonaniu delegacji zawartej w art. 11 ust. 4 prawa prasowego. Informacje udzielane prasie powinny być pełne, rzetelne i aktualne, nie mogą pomijać trudności i niedociągnięć oraz działań podejmowanych w celu ich usunięcia. Organa administracji państwowej oraz osoby występujące w ich imieniu mają ponadto obowiązek wyjaśnienia polityki rządu i innych organów, co ma służyć urzeczywistnieniu zasady jawności życia publicznego.