Możliwość uzyskania przez kandydatów na I rok studiów, pochodzenia robotniczego lub chłopskiego, punktów dodatkowych za pochodzenie społeczne, przewidziane w par. 2 ust. 3 zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 27 grudnia 1982 r. w sprawie określenia zakresu egzaminu wstępnego na I rok studiów w akademiach medycznych oraz zasad przyznawania punktów dodatkowych w 1983 r. /nie opublikowanego/, zmienionego zarządzeniem tegoż Ministra z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie zasad przyjmowania na pierwszy rok studiów oraz limitów przyjęć w akademiach medycznych w roku 1983 /nie opublikowanym/ oraz pismem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 kwietnia 1984 r. nr NW-520/109/K/84, mieści się w ramach upoważnienia z art. 86 ust. 5 ustawy z dnia 4 maja 1982 r. o szkolnictwie wyższym /Dz.U. nr 14 poz. 113/.
Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi Bernardy N. na decyzję Uczelnianej Komisji Rekrutacyjnej Akademii Medycznej w B. z dnia 3 sierpnia 1984 r. w przedmiocie odmowy przyjęcia na I rok studiów w roku akademickim 1984/1985 po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 19 marca 1985 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 16 listopada 1984 r. I SA 1108/84 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc:
Czy ustalenie tzw. punktów dodatkowych za pochodzenie robotnicze lub chłopskie /pochodzenie społeczne/, jako jednego z kryteriów decydujących o lokacie osoby ubiegającej się o przyjęcie na studia w akademii medycznej w 1984 r. /pkt II ust. 3 i 4 zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 27 grudnia 1982 r. w sprawie określenia zakresu egzaminu wstępnego na I rok studiów w akademiach medycznych, oraz pkt IX ust. 2 zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie zasad przyjmowania na I rok studiów oraz limitów przyjęć w akademiach medycznych w roku 1983 - oba nie publikowane - z uwzględnieniem zmian zawartych w piśmie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej nr NW-520/109/K/84 z dnia 30 kwietnia 1984 r. - nie publikowane/, może być uznane za zgodne z upoważnieniem zawartym w art. 86 ust. 5 ustawy z dnia 4 maja 1982 r. o szkolnictwie wyższym /Dz. U. nr 14 poz. 113 ze zm./, w którym jest mowa o warunkach losowych lub środowiskowych?
podjął następującą uchwałę:
Bernarda N. ubiegała się o przyjęcie jej na studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w B. w roku akademickim 1984/1985.
Decyzją z dnia 13 lipca 1984 r. Wydziałowa Komisja Rekrutacyjna stwierdziła, że Bernarda N. uzyskała za egzamin 85 punktów i za świadectwo 3 punkty, tj. łącznie 88 punktów. Tymczasem minimalna liczba punktów kwalifikująca na 1 rok studiów Wydziału Lekarskiego określona została na 98 punktów, co wyłączało możliwość przyjęcia Bernardy N. na studia.
Uczelniana Komisja Rekrutacyjna, do której Bernarda N. się odwołała, utrzymała w mocy decyzję Wydziałowej Komisji Rekrutacyjnej.
Decyzję Uczelnianej Komisji Rekrutacyjnej z dnia 3 sierpnia 1984 r. Bernarda N. zaskarżyła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, podnosząc w skardze, że bezpodstawnie nie przyznano jej punktów dodatkowych za pochodzenie społeczne i że gdyby przyznano jej te punkty, to musiałaby być zakwalifikowana na I rok studiów. Punkty za pochodzenie społeczne powinny jej być przyznane, ponieważ rodzice zamieszkują we wsi O., gdzie posiadają gospodarstwo rolne o pow. około 2,5 ha; ojciec dodatkowo pracuje jako piekarz, a matka jest nauczycielką w szkole podstawowej w O.
W odpowiedzi na skargę Rektor Akademii Medycznej w B. podniósł, że Bernardzie N. - stosownie do obowiązujących zasad przyjęć na I rok studiów w akademiach medycznych w roku akademickim 1984/1985 - punkty za pochodzenie nie przysługują.
W związku ze skargą Bernardy N. Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 391 par. 1 Kpc w związku z art. 211 Kpa przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia przytoczone w sentencji zagadnienie prawne.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przede wszystkim należy stwierdzić, że Naczelny Sąd Administracyjny trafnie podniósł, że Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w art. 67 ust. 2 gwarantuje obywatelom PRL równe prawa bez względu na płeć, urodzenie, wykształcenie, zawód, narodowość, rasę, wyznanie oraz pochodzenie i położenie społeczne.
Konstytucyjna zasada równości praw odnosi się również do dostępności do odbywania studiów w szkole wyższej.
Zasada, że do odbywania studiów w szkole wyższej może być dopuszczona każda osoba posiadająca świadectwo dojrzałości, która podda się egzaminowi wstępnemu i wykaże określonym /wymaganym/ zakresem wiedzy /art. 86 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 4 maja 1982 r. o szkolnictwie wyższym/, jest tego potwierdzeniem.
Uregulowanie przyjęte w art. 86 ust. 5 powołanej wyżej ustawy stanowi wyraz troski ustawodawcy o możliwości kształcenia się w wyższych uczelniach tej grupy młodzieży, która dorastała i kształciła się w trudniejszych warunkach życiowych, przez co młodzież ta mogłaby mieć utrudnione wykazanie się poziomem wiedzy odpowiadającym zakreślonym kryterium.
Dopuszczając "inne warunki", które obok wyników egzaminów" przy uwzględnieniu losowego lub środowiskowego zróżnicowania przygotowania kandydatów "mogą mieć wpływ na dopuszczenie do odbywania studiów", ustawodawca dążył do wyrównania szans w umożliwianiu awansu społecznego dzieciom robotników i chłopów, otworzył możliwość rozpoczęcia studiów w wyższej uczelni m.in. tym osobom, którym warunki środowiskowe mogły utrudnić przygotowanie się do egzaminu wstępnego, a w konsekwencji wpłynęły na jego wynik. Ze zrozumiałych względów /politycznych, społecznych, humanitarnych/ ramy delegacji ustawowej do określenia przez właściwych ministrów "innych warunków, które obok wyników egzaminu mogą mieć wpływ na dopuszczenie do odbywania studiów" ujęte zostały szeroko. Każdorazowej decyzji ministra pozostawiono określenie tych "innych warunków", co łączy się z uprawnieniem właściwych ministrów do ustalenia zasad i limitów przyjęć na pierwszy rok studiów /art. 24 ust. 2 pkt 3 a i ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym/.