Przepis artykułu 161 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) nie ma zastosowania w przypadku, gdy po wniesieniu wniosku o wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 powołanej ustawy organ przekazał skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący: Prezes Izby Gospodarczej NSA Andrzej Kisielewicz Sędziowie NSA: Bogusław Dauter Bogusław Gruszczyński (sprawozdawca) Irena Kamińska Edward Kierejczyk Józef Waksmundzki Maria Wiśniewska (współsprawozdawca) Protokolant: Magdalena Sagan po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2009 r. przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara Grudzieckiego na rozprawie w Izbie Gospodarczej zagadnienia prawnego przekazanego przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, na podstawie art. 36 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz na podstawie art. 264 § 2 w związku z art. 15 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), wnioskiem z dnia 25 czerwca 2009 r., L. Dz. BO-4660-22/09, o podjęcie uchwały w składzie siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyjaśniającej zagadnienie prawne: "czy przepis art. 161 § 1 pkt 3 p.p.s.a., w myśl którego sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, gdy postępowanie to - z przyczyn innych niż wymienione w § 1 pkt 1 i 2 tego artykułu - stało się bezprzedmiotowe, znajduje zastosowanie w przypadku, gdy w wyniku wniesienia wniosku o wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a. organ spełni obowiązki, o których mowa w art. 54 § 2 powołanej ustawy?". podjął następującą uchwałę: Przepis artykułu 161 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) nie ma zastosowania w przypadku, gdy po wniesieniu wniosku o wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 powołanej ustawy organ przekazał skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę.
Wnioskiem z dnia 25 czerwca 2009 r. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wystąpił, na podstawie art. 36 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz na podstawie art. 264 § 2 w związku z art. 15 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie: "p.p.s.a.", o podjęcie uchwały w składzie siedmiu sędziów, wyjaśniającej: "Czy przepis art. 161 § 1 pkt 3 p.p.s.a., w myśl którego sąd wydaje postanowienie o umorzenie postępowania, gdy postępowanie to - z przyczyn innych niż wymienione w § 1 pkt 1 i 2 tego artykułu - stało się bezprzedmiotowe, znajduje zastosowanie w przypadku, gdy w wyniku wniesienia wniosku o wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a. organ spełni obowiązki, o których mowa w art. 54 § 2 powołanej ustawy ?".
W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że problem zasadniczo sprowadza się do tego, czy w przypadku, gdy po wniesieniu przez skarżącego wniosku o wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a. organ wykona obowiązki, o jakich mowa w art. 54 § 2 p.p.s.a., dopuszczalne jest umorzenie postępowania sądowego jako bezprzedmiotowego, czy też taki wniosek należy merytorycznie rozpoznać. W tej mierze ukształtowały się dwa przeciwstawne poglądy w orzecznictwie oraz w piśmiennictwie.
Dominującym jest stanowisko, zgodnie z którym wniosek o wymierzenie grzywny trzeba rozpoznać, niezależnie od momentu wykonania przez organ obowiązków z art. 54 § 2 p.p.s.a. Nie ma bowiem podstaw do przyjęcia, że w omawianej sytuacji sąd nie może takiego wniosku uwzględnić i wymierzyć organowi grzywny. Wymierzenie grzywny nie ma na celu jedynie dyscyplinowania organu, ale stanowi również sankcję za naruszenie podstawowego prawa jednostki do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Zapatrywanie to zostało wyrażone przede wszystkim w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 lipca 2006 r., sygn. akt II OSK 1024/06 (ONSAiWSA 2006, nr 6, poz. 156). W ślad za tym orzeczeniem powtórzono je w wielu innych rozstrzygnięciach zarówno Sądu kasacyjnego, jak i wojewódzkich sądów administracyjnych. Podkreślano przy tym, że wymierzenie grzywny jest środkiem o charakterze dyscyplinująco-restrykcyjnym, a nie wyłącznie dyscyplinującym. Wyłączną przesłanką zastosowania tego środka jest zaś niewypełnienie przez organ obowiązków, przewidzianych w art. 54 § 2 p.p.s.a.
Prezentowany pogląd znajduje odzwierciedlenie m. in. w postanowieniach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia: 28 stycznia 2009 r., sygn. akt I OZ 34/09; 14 maja 2009 r., sygn. akt II GZ 307/08; 2 września 2008 r., sygn. akt II OZ 849/08 oraz II OZ 851/08, a także II GZ 171/08; 7 października 2008 r., sygn. akt I OZ 766/08; 10 lipca 2008 r., sygn. akt I OZ 738/08; 11 lipca 2008 r., sygn. akt II GZ 154/08; 5 czerwca 2008 r., sygn. akt I OSK 532/08; 6 maja 2008 r., sygn. akt II OZ 402/08; 31 sierpnia 2007 r., sygn. akt I OSK 1381/07; 8 sierpnia 2007 r., sygn. akt I OSK 1103/07; 7 sierpnia 2007 r., sygn. akt II GZ 101/07. W orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych stanowisko to zostało wyrażone w następujących postanowieniach: WSA w Warszawie - z dnia: 23 czerwca 2008 r., sygn. akt VII SO/Wa 11/08; 4 maja 2009 r., sygn. akt VII SO/Wa 14/09; 10 lipca 2008 r., sygn. akt II SO/WA 12/08; 23 czerwca 2008 r., sygn. akt VII SO/Wa 11/08; 22 kwietnia 2008 r., sygn. akt VII SO/Wa 28/07; WSA w Szczecinie - z dnia 21 stycznia 2009 r., sygn. akt I SO/Sz 15/08; WSA w Krakowie - z dnia 19 listopada 2008 r., sygn. akt III SO/Kr 7/08; WSA w Olsztynie - z dnia 28 kwietnia 2008 r., sygn. akt II SO/Ol 7/08; WSA w Rzeszowie - z dnia 8 listopada 2007 r., sygn. akt II SO/Rz 10/07; WSA w Białymstoku - z dnia 11 kwietnia 2008 r., sygn. akt II SA/Bk 171/05.