Rozstrzygnięcia Szefa Służby Cywilnej, podejmowane w postępowaniu konkursowym, o którym mowa w art. 41 i następnych ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej /Dz.U. 1999 nr 49 poz. 483 ze zm./ nie są podejmowane w sprawach ze stosunków pracy i stosunków służbowych, w rozumieniu art. 239 pkt 1 lit. "d" ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie : Przewodniczący: Włodzimierz Ryms Prezes Izby Ogólnoadministracyjnej NSA Sędziowie NSA: Janina Antosiewicz (współsprawozdawca) Małgorzata Borowiec (sprawozdawca) Wojciech Chróścielewski Zbigniew Rausz Maria Rzążewska Jan Paweł Tarno Protokolant: Małgorzata Malewska z udziałem Prokuratora Prokuratury Krajowej Marii Kalocińskiej po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej w dniu 10 lipca 2006 r., wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 grudnia 2005 r. o podjęcie przez skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, na podstawie art. 15 § 1 pkt 2 w związku z art. 264 § 1, 2 i 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) uchwały wyjaśniającej zagadnienie prawne: czy rozstrzygnięcia Szefa Służby Cywilnej, podejmowane w postępowaniu konkursowym, o którym mowa jest w art. 41 i n. ustawy z dnia 18 grudnia 1998r. o Służbie Cywilnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.) należą do spraw ze stosunków pracy i stosunków służbowych, w rozumieniu art. 239 pkt 1 lit. d ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.)? podjął następującą uchwałę: Rozstrzygnięcia Szefa Służby Cywilnej, podejmowane w postępowaniu konkursowym, o którym mowa w art. 41 i następnych ustawy z dnia 18 grudnia 1998r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.) nie są podejmowane w sprawach ze stosunków pracy i stosunków służbowych, w rozumieniu art. 239 pkt 1 lit. d ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wystąpił, na podstawie art. 36 par. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych /Dz.U. nr 153 poz. 1269 ze zm./ w związku z art. 15 par. 1 pkt 2 i art. 264 par. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./, o podjęcie przez Naczelny Sąd Administracyjny uchwały wyjaśniającej przepisy prawne, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych przedstawiając do wyjaśnienia zagadnienie prawne wyrażone w pytaniu: czy rozstrzygnięcia Szefa Służby Cywilnej, podejmowane w postępowaniu konkursowym, o którym mowa jest w art. 41 i n. ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej /Dz.U. 1999 nr 49 poz. 483 ze zm./ należą do spraw ze stosunków pracy i stosunków służbowych, w rozumieniu art. 239 pkt 1 lit. "d" ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./?
Rozbieżności w orzecznictwie sądowym dotyczą stosowania przepisu art. 239 pkt 1 lit. "d" Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w sprawach ze skarg na rozstrzygnięcia Szefa Służby Cywilnej w postępowaniu konkursowym na wyższe stanowisko w służbie cywilnej. Problem prawny sprowadza się do tego, czy sprawy te są sprawami ze stosunków pracy i stosunków służbowych, w których skarżący działanie lub bezczynność organu nie mają obowiązku uiszczania kosztów sądowych.
W uzasadnieniu wniosku Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazał rozpoznawane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie sprawy ze skarg na rozstrzygnięcia Szefa Służby Cywilnej dotyczące konkursów na wyższe stanowiska w służbie cywilnej, w których zostały wydane zarządzenia wzywające skarżących do uiszczenia wpisu sądowego /IV SA/Wa 1739/05, IV SA/Wa 912-919/05/ oraz sprawy, w których nie wydano zarządzenia o wezwaniu skarżącego do uiszczenia wpisu sądowego /IV SA/Wa 1630/05/. Na rozbieżności w orzecznictwie sądowym wskazują również postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego. W postanowieniu z dnia 18 lutego 2005 r., OZ 1507/04 przyjęte zostało stanowisko, że w takiej sprawie skarżący nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Natomiast w postanowieniu z dnia 16 lutego 2005 r., OZ 1505/04 wyrażono pogląd, iż w takiej sprawie skarżący nie jest zwolniony od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
W postępowaniu sądowym w sprawach sądowoadministracyjnych została przyjęta zasada, że ten kto wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki obowiązany jest do uiszczenia kosztów sądowych /art. 214 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi/. Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie zostanie uiszczona opłata /art. 220 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi/.
Od tej zasady ustawodawca wprowadza wyjątki dwojakiego rodzaju.
Pierwszy wyjątek dotyczy tzw. ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych, które polega na określeniu w ustawie w jakich sprawach strona nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych jest wyrazem woli ustawodawcy, iż w określonych sprawach, z uwagi na ich przedmiot i osobę skarżącego, należy odstąpić od zasady ponoszenia przez stronę kosztów sądowych. Sprawy, w których strona skarżąca nie ma obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, co do zasady, zostały określone w art. 239 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Rodzaj spraw wymienionych w tym katalogu wskazuje, iż zasadniczym motywem zwolnienia przez ustawodawcę od ponoszenia kosztów sądowych przez skarżącego jest szczególny rodzaj tych spraw, które charakteryzują się przede wszystkim tym, że dotyczą spraw o charakterze bytowym, w których zwolnienie od kosztów sądowych podyktowane jest względami społecznymi.