I OPS 2/21 UCHWAŁA Dnia 8 listopada 2021 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Marek Stojanowski Sędziowie NSA: Maciej Dybowski Mariola Kowalska Aleksandra Łaskarzewska Monika Nowicka (współsprawozdawca) Marian Wolanin Zygmunt Zgierski (sprawozdawca) Protokolant: starszy specjalista Marek Szwed-Lipiński po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2021 r. z udziałem Prokuratora Prokuratury Regionalnej w Poznaniu P.O. delegowanego do Prokuratury Krajowej na posiedzeniu jawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Prokuratora Generalnego z dnia 25 czerwca 2021 r., nr PK IV Zpa 7.2021, o podjęcie przez skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego na podstawie art. 264 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ([obecnie:] tj.: Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.) uchwały wyjaśniającej: "Czy przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. 2020 r. poz. 1876 ze zm.) dopuszcza pomniejszenie sumy miesięcznych przychodów osoby ubiegającej się o świadczenia z pomocy społecznej o kwoty należności wyegzekwowanych od tej osoby lub zwróconych przez te osobę na rzecz funduszu alimentacyjnego?" podjął następująca uchwałę: Alimenty, o których mowa w art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj.: Dz. U. 2020, poz. 1876 ze zm.) nie stanowią należności uiszczanych przez dłużnika alimentacyjnego, czy to dobrowolnie czy też podlegających ściągnięciu w drodze egzekucji sądowej, na rzecz funduszu alimentacyjnego.
Wnioskiem z 25 czerwca 2021 r. Prokurator Generalny wniósł o podjęcie uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyjaśniającej przepisy prawne, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych:
Czy przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej (tj. Dz. U. 2020, poz. 1876 ze zm.) dopuszcza pomniejszenie sumy miesięcznych przychodów osoby ubiegającej się o świadczenia z pomocy społecznej o kwoty należności wyegzekwowanych od tej osoby lub zwróconych przez tę osobę na rzecz funduszu alimentacyjnego?
W uzasadnieniu wniosku Prokurator Generalny podniósł, że art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej (dalej: u.p.s.) stanowiący o alimentach świadczonych na rzecz "innych osób" zawiera w sobie pojęcie nieostre, bowiem trudno wskazać, czy chodzi o osoby uprawnione na gruncie regulacji znajdujących się w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (dalej: k.r.o.), czy o każdą osobę, na rzecz której alimenty są świadczone w sposób dobrowolny lub przymusowy. Nie jest jasne, czy inne świadczenia, w tym między innymi należności powstałe z tytułu obowiązku zwrotu świadczeń wypłaconych osobie uprawnionej z funduszu alimentacyjnego na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, podlegają odliczeniu od przychodu, gdyż sam ustawodawca nie precyzuje tego w sposób wyraźny i nie pozostawiający wątpliwości.
W ocenie Prokuratora Generalnego w orzecznictwie sądów administracyjnych utrwaliły się dwa przeciwstawne stanowiska odnośnie do stosowania art. 8 ust. 3 pkt 3 u.p.s. w zakresie możliwości odliczenia od przychodu osoby ubiegającej się o świadczenie pieniężne z pomocy społecznej należności wyegzekwowanych na rzecz funduszu alimentacyjnego lub zwróconych przez tę osobę na ten fundusz.
Według pierwszego stanowiska kwoty potrącone w prowadzonym względem dłużnika postępowaniu egzekucyjnym na poczet zaległości wobec funduszu alimentacyjnego mają charakter kwot alimentów świadczonych na rzecz "innych osób" w rozumieniu art. 8 ust. 3 pkt 3 u.p.s. Prokurator Generalny przywołał wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia: 15 września 2009 r., sygn. akt I OSK 94/09, 8 stycznia 2016 r., sygn. akt I OSK 1358/14, 1 czerwca 2017 r., sygn. akt I OSK 556/16, 17 stycznia 2020 r., sygn. akt I OSK 3593/18, 18 maja 2020 r., sygn. akt I OSK 1905/19 oraz wyroki Wojewódzkich Sądów Administracyjnych w Szczecinie z dnia 25 maja 2010 r., sygn. akt II SA/Sz 250/10 oraz w Olsztynie z dnia 16 kwietnia 2019 r., sygn. akt II SA/Ol 195/19. Z treści tych orzeczeń generalnie wynika, iż przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 u.p.s. obejmuje także alimenty zaległe, w tym także alimenty egzekwowane od dłużnika alimentacyjnego na rzecz funduszu alimentacyjnego. Z przepisu tego wynika, że przychód ma być pomniejszony o alimenty, jednak z owego pomniejszenia ustawodawca nie przewidział żadnych wyłączeń.
Zgodnie z drugim, przeciwstawnym poglądem, nie jest dopuszczalne pomniejszenie przychodu wnioskodawcy o zwrot świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego. Stanowisko takie wyrażone zostało w przywołanych przez Prokuratora Generalnego orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyroki z dnia 3 lutego 2012 r., sygn. akt I OSK 1433/11, z dnia 5 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 957/12, z dnia 21 maja 2014 r., sygn. akt I OSK 571/13, z dnia 14 listopada 2014 r., sygn. akt I OSK 904/14 i z dnia 7 lutego 2017 r., sygn. akt I OSK 1726/15) i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w: Warszawie z dnia 20 czerwca 2011 r., sygn. akt I SA/Wa 499/11, Gliwicach z dnia 23 września 2014 r., sygn. akt IV SA/Gl 1282/13, Lublinie z dnia 31 stycznia 2019 r., sygn. akt II SA/Lu 710/18.