Naruszenie przez podatnika obowiązku wynikającego z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50/ powoduje, że na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy traci on prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy zakupie towarów i usług tylko do tej części obrotu, która podlega ewidencjonowaniu przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Naczelny Sąd Administracyjny z udziałem W. Czerwińskiego, prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej delegowanego do Ministerstwa Sprawiedliwości, w sprawie SA/Sz 1596-1603/97 ze skargi Agencji (...) "S. "s. c. - Stanisław J., Grażyna J., Jerzy J. na decyzję Izby Skarbowej w (...) z dnia 10 lipca 1997 r. w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług za lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad i grudzień 1995 r. oraz styczeń i luty 1996 r., po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 1998 r. na posiedzeniu jawnym następujących wątpliwości prawnych przekazanych przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 20 maja 1998 r. do wyjaśnienia w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./:
Czy naruszenie przez podatnika obowiązku wynikającego z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50/ powoduje, iż na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy traci on prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy zakupie towarów i usług w stosunku do całego obrotu, czy tylko do tej jego części, która podlega ewidencjonowaniu z zastosowaniem kas rejestrujących?
podjął następującą uchwałę:
Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Szczecinie postanowieniem z dnia 20 maja 1998 r. SA/Sz 1596-1603/97, na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./, wystąpił do Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o wyjaśnienie przez skład siedmiu sędziów istotnych wątpliwości prawnych powstałych w toku rozpoznawania sprawy ze skargi Agencji (...) "S. "S. c. - Stanisław J., Grażyna J., Jerzy J. na decyzję Izby Skarbowej w (...) z dnia 10 lipca 1997 r. w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług za lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad i grudzień 1995 r. oraz styczeń i luty 1996 r.
Przedstawione powiększonemu składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego do wyjaśnienia wątpliwości prawne powstały na tle następującego stanu faktycznego i prawnego sprawy:
Inspektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Sz. określił wspomnianej spółce "S. "zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług za lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad i grudzień 1995 r. oraz styczeń i luty 1996 r. Inspektor ustalił, że spółka była zobowiązana do prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego z zastosowaniem kas rejestrujących od dnia 1 lipca 1995 r., gdyż wielkość obrotów za pierwsze trzy kwartały 1994 r., osiągniętych z działalności określonej w art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm./, kształtowała się w granicach od 16 mld do 18 mld zł. Spółka zainstalowała kasę fiskalną dopiero w dniu 28 lutego 1996 r. i dlatego stosownie do art. 29 ust. 2 powołanej ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /w brzmieniu ustalonym przez ustawę z dnia 21 listopada 1996 r. - Dz.U. nr 137 poz. 640/ utraciła prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę stanowiącą równowartość 30 proc. podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług za okres do rozpoczęcia wspomnianej ewidencji z zastosowaniem kasy rejestrującej, to jest do 28 lutego 1996 r.
W odwołaniu od tej decyzji wspólnicy spółki "S. "zarzucili naruszenie art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym przez obliczenie kwot podatku naliczonego, objętego utratą prawa do obniżenia podatku należnego, od całości wykazanego w deklaracji VAT-7 podatku naliczonego, a nie tylko od tej części podatku naliczonego, która jest związana ze świadczeniem usług na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej. Spółka przytoczyła w odwołaniu wyjaśnienie zamieszczone w "Biuletynie Studiów Podatkowych - Modzelewski i Wspólnicy" nr 3/96, w którym podano, że do art. 29 ust. 2 cytowanej ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. konieczne jest zastosowanie wykładni celowościowej. Zamiarem ustawodawcy było zmuszenie podatników, którzy świadczą usługi na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej, do takiego ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego, który byłby najbardziej zbliżony do stanu faktycznego. Sankcja zawarta w art. 29 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym dotyczy tylko sprzedaży nieudokumentowanej, a jej art. 27 ust. 5 pkt 1 dotyczy nierzetelnego prowadzenia ewidencji sprzedaży, gdy jest to sprzedaż fakturowana.