Wniesienie skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego na postanowienie organu odwoławczego o stwierdzeniu uchybienia terminu do wniesienia odwołania nie jest uzależnione od wcześniejszego wezwania do usunięcia naruszenia prawa na podstawie art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./.
Naczelny Sąd Administracyjny z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej W. Skoniecznego w sprawie I SA/Po 1113/96 ze skargi spółki z o.o. "K." w G.W. na postanowienie Izby Skarbowej w (...) z dnia 13 czerwca 1996 r. w przedmiocie stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia odwołania, po rozpoznaniu w dniu 29 września 1997 r. na posiedzeniu jawnym następujących wątpliwości prawnych przekazanych przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 23 maja 1997 r. do wyjaśnienia w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./:
Czy od postanowienia ostatecznego, wydanego przez organ odwoławczy /zażaleniowy/, strona jest zobowiązana przed wniesieniu skargi do Sądu zwrócić się do tego organu w trybie art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa?
podjął następującą uchwałę:
Skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu w sprawie I SA/Po 1113/96 postanowieniem z dnia 23 maja 1997 r. wystąpił na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ do Prezesa Sądu o wyjaśnienie przez skład siedmiu sędziów wątpliwości prawnej zawartej w pytaniu przedstawionym na wstępie uchwały.
Wątpliwość prawna powstała na tle następującego stanu faktycznego:
Izba Skarbowa w (...) postanowieniem z dnia 13 czerwca 1996 r., wydanym na podstawie art. 134 Kpa, stwierdziła, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością "K." wniosła odwołanie od decyzji Urzędu Skarbowego w G.W. z uchybieniem terminu czternastu dni, określonego w art. 129 par. 2 Kpa. Decyzja Urzędu Skarbowego została wydana i doręczona stronie w dniu 18 kwietnia 1996 r., a odwołanie zostało nadane w urzędzie pocztowym w dniu 4 maja 1996 r. W postanowieniu Izby Skarbowej zawarto pouczenie, że stronie przysługuje prawo wniesienia skargi bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu w terminie 30 dni od dnia doręczenia postanowienia. Strona zgodnie z pouczeniem wniosła skargę do Sądu, podając okoliczności usprawiedliwiające uchybienie terminu. W odpowiedzi na skargę Izba Skarbowa w (...) wniosła o jej oddalenie.
Przedstawiona przez skład orzekający wątpliwość prawna powstała na tle stosowania art. 34 ust. 3 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, który zobowiązuje stronę przed wniesieniem skargi do Sądu do wezwania organu do usunięcia naruszenia prawa, jeżeli ustawa nie przewiduje środków odwoławczych. Na postanowienia wydane przez organ drugiej instancji stwierdzające niedopuszczalność odwołania lub uchybienie terminu do wniesienia odwołania /art. 134 Kpa/ i postanowienia w przedmiocie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia /art. 59 par. 2 Kpa/ stronie nie przysługuje środek zaskarżenia. Istota problemu, zdaniem składu orzekającego, sprowadza się do zagadnienia, czy warunkiem dopuszczalności skargi w takiej sytuacji jest wcześniejsze wyczerpanie trybu przewidzianego w cytowanym art. 34 ust. 3 ustawy, a mianowicie zwrócenie się do właściwego organu z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa. W uzasadnieniu postanowienia wskazano na rozbieżności w tej kwestii w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu. W sprawie I SA/Po 1311/96 nastąpiło odrzucenie skargi na postanowienie organu drugiej instancji wydane na podstawie art. 59 par. 2 Kpa w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia odwołania. W uzasadnieniu tego postanowienia stwierdzono, że na podstawie art. 34 ust. 3 cytowanej ustawy przed wniesieniem skargi do Sądu strona powinna zwrócić się do organu, który wydał postanowienie, z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa. Sąd w tej sprawie odwołał się do uzasadnienia uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 grudnia 1996 r. OPS 4/96 /ONSA 1997 Nr 2 poz. 44/, w której wyjaśniono, że w sprawie, w której naczelny organ administracji państwowej wydaje decyzję w pierwszej instancji w postępowaniu określonym przepisami kodeksu postępowania administracyjnego, skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego można wnieść - stosownie do art. 34 ust. 1 ustawy o NSA - po wyczerpaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidzianego w art. 127 par. 3 Kpa. Teza uchwały dotyczy wprawdzie innej sytuacji, ale jej uzasadnienie zawiera interpretację art. 34 ust. 3 omawianej ustawy. W uzasadnieniu uchwały bowiem stwierdzono między innymi, że ustawa wprowadza podział na sprawy, w których przewidziane są środki odwoławcze, i na sprawy, w których ustawa nie przewiduje środków odwoławczych. Gdy ustawa nie przewiduje środków odwoławczych, warunkiem dopuszczalności skargi jest uprzednie wezwanie organu do usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Nawiązując do uzasadnienia uchwały, przyjęto w postanowieniu, że skoro od postanowień wydanych na podstawie art. 134 Kpa albo art. 59 par. 2 Kpa nie przysługuje środek odwoławczy, to warunkiem dopuszczalności wniesienia skargi na te postanowienia jest uprzednie wyczerpanie przez stronę drogi przewidzianej w art. 34 ust. 3 ustawy o NSA. W innych natomiast sprawach rozpoznawanych w Ośrodku Zamiejscowym Naczelnego Sądu Administracyjnego w Poznaniu /między innymi sprawy II SA/Po 326/96, II SA/Po 43/96, II SA/Po 3103/96/ wydano orzeczenia merytoryczne, co oznacza, że składy orzekające nie kwestionowały dopuszczalności skargi na postanowienia organu odwoławczego wydane na podstawie art. 134 Kpa lub 59 par. 2 Kpa. Uznawano zatem, że do tych postanowień nie ma zastosowania omawiany przepis art. 34 ust. 3 ustawy, ale art. 34 ust. 1 i 2 tej ustawy, który przyznaje prawo do wniesienia skargi do sądu administracyjnego bez potrzeby uprzedniego wezwania właściwego organu do usunięcia naruszenia prawa.