Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Małgorzata Małaszewska - Litwiniec po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2009 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Stowarzyszenia O. o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Stowarzyszenia O. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] września 2008 r., nr [...] w przedmiocie odmowy dopuszczenia do udziału w postępowaniu administracyjnym na prawach strony postanawia: odmówić przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
W skardze z dnia 3 października 2008 r. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] września 2008 r., którym utrzymano w mocy postanowienie Prezydenta W. z dnia [...] sierpnia 2008 r. o odmowie dopuszczenia Stowarzyszenia do udziału w postępowaniu o wydanie decyzji o warunkach zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie zespołu budynków mieszkalnych wielorodzinnych oraz garażu podziemnego wraz z przyłączeniem sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, ciepłowniczej, energetycznej przy ul. [...] w W., Stowarzyszenie O. wniosło o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
Postanowieniem z dnia 25 listopada 2008 r. referendarz sądowy odmówił Stowarzyszeniu przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Od wskazanego postanowienia, w przewidzianym prawem terminie Stowarzyszenie wniosło sprzeciw, zarzucając mu naruszenie przepisu art. 246§ 2 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, poprzez bezzasadną odmowę zwolnienia od kosztów, podnosząc, iż działalność jego polega na reprezentowaniu interesu społecznego w sprawach z zakresu architektury i urbanistyki a jest realizowana społecznie przez członków Stowarzyszenia. Nadto wskazało że nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej, nie posiada majątku i nie generuje żadnych przychodów.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Stosownie do art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie referendarza sądowego, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.
Sąd rozpatrując wniosek o przyznanie prawa pomocy uznał, że nie zasługuje on na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 246 § 2 pkt 1 i 2 cyt. ustawy, przyznanie prawa pomocy osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej może nastąpić w zakresie całkowitym, gdy jednostka ta wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania, natomiast w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie posiada dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.
Strona może być zwolniona z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych tylko wyjątkowo. Przyznanie prawa pomocy jest odstępstwem od zasady ponoszenia przez stronę kosztów zainicjowanego postępowania. W efekcie prowadzi do przerzucenia kosztów postępowania na ogół społeczeństwa, w związku z czym może być zastosowane jedynie w przypadkach wyjątkowych - gdy strona wykaże w sposób jednoznaczny spełnienie przesłanek określonych w art. 246 cyt. ustawy.
Przysługujące Sądowi prawo do przyznania prawa pomocy nie ma charakteru pełnego, swobodnego uznania Sądu, lecz podlega określonym regułom.
Jak wynika z przedłożonego Sądowi urzędowego formularza PPPr Stowarzyszenie prowadząc działalność na rzecz m.in. ochrony istniejących obiektów historycznych oraz podejmując działania mające na celu zachowanie walorów architektoniczno urbanistycznych miasta W., potencjalnie związane z udziałem w postępowaniach sądowych, wnosząc skargę winno się liczyć z koniecznością pokrycia kosztów wszczętego postępowania, a co za tym idzie powinno gromadzić na cele ewentualnych postępowań sądowoadministracyjnych odpowiednie środki. Stosownie do art. 33 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) majątek stowarzyszenia powstaje z dobrowolnych składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dotacji, dochodów z własnej działalności. Stowarzyszenie z zachowaniem obowiązujących przepisów może zatem przyjmować darowizny, spadki i zapisy. Stowarzyszenie może także prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Jak wynika z nadesłanego Statutu, Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, a ewentualny dochód z działalności gospodarczej służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału pomiędzy jego członków (§ 7 Statutu).
Przerzucanie ciężaru funkcjonowania stowarzyszenia na Państwo, chociażby w ten sposób, aby uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych rodzi ten skutek, że faktycznie działalność stowarzyszenia zostaje finansowana ze środków publicznych, co przeczy zasadzie, iż stowarzyszenie prowadzi działalność na bazie własnego majątku. Sąd wskazuje nadto, iż Konstytucja RP przewiduje prawo obywateli do zrzeszania się m.in. w stowarzyszenia, nie gwarantuje jednak wszystkim stowarzyszeniom prawa do finansowania ich działalności przez Państwo (por. postanowienie NSA z dnia 20 grudnia 2006 r., sygn. akt II OZ 1433/06 niepubl.)
Na marginesie należy zauważyć, że Stowarzyszenie bierze udział w wielu postępowaniach zarówno przed organami administracyjnymi, jak i przed sądami administracyjnymi. Udział ten wiąże się z koniecznością ponoszenia kosztów związanych ze sporządzaniem pism, odpisów, przesyłaniem korespondencji itp. Wobec tego strona skarżąca niewątpliwie posiada środki finansowe niezbędne do dokonywania czynności procesowych, jednak nie podaje ich źródła.
W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu brak jest podstaw do przyznania skarżącemu Stowarzyszeniu prawa pomocy, skoro Stowarzyszenie nie wykorzystało przewidzianych prawnie możliwości pozwalających na zgromadzenie środków finansowych na prowadzenie owej działalności.
Z tego względu na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 i art. 254 § 1 powołanej na wstępie ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Sąd postanowił jak w sentencji.