Prawidłową formą uznania się przez organ administracji państwowej za niewłaściwy do załatwienia sprawy przez wydanie decyzji jest przekazanie wniosku organowi właściwemu /art. 65 Kpa/ lub zwrócenie podania wnoszącemu z odpowiednim pouczeniem /art. 66 par. 2 Kpa/.
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 1995 r. na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Teresy O. o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między Sądem Rejonowym - Sądem Pracy w K. a Rejonowym Urzędem Pracy w K. o ustalenie organu właściwego dla rozpoznania żądania stwierdzenia stażu pracy niezbędnego dla uzyskania zasiłku dla bezrobotnych, postanowił:
oddalić wniosek.
Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w K. postanowieniem z dnia 27 września 1994 r. (...) przekazał sprawę Teresy O. przeciwko Komunalnemu Przedsiębiorstwu Remontowo-Budowlanemu w K. o ustalenie zatrudnienia w warunkach szkodliwych w pozwanym przedsiębiorstwie Rejonowemu Urzędowi Pracy w K. W uzasadnieniu postanowienia Sąd stwierdził, że zgodnie z art. 189 Kpc żądanie ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa uzależnione jest od wykazania przez powoda, że ma w tym interes prawny. Istnienie takiego interesu pracownik wykaże wówczas, gdy ustalenie określonego stosunku prawnego lub prawa będzie konieczne dla celów pracowniczych. Powódka żąda ustalenia zatrudnienia w warunkach szkodliwych dla celów zasiłkowych, a nie pracowniczych, w związku z tym, na podstawie art. 464 par. 1 Kpc przekazano sprawę rejonowemu urzędowi pracy.
Kierownik Rejonowego Urzędu Pracy w K. decyzją z dnia 7 listopada 1994 r. (...) odmówił Teresie O. przedłużenia prawa do zasiłku dla bezrobotnych do czasu nabycia uprawnień emerytalnych. W uzasadnieniu decyzji Kierownik Urzędu, traktując postanowienie Sądu jako wniosek o przedłużenie prawa do zasiłku dla bezrobotnych do czasu nabycia uprawnień emerytalnych, stwierdził, że brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku, ponieważ w dokumentach przedłożonych przez stronę brak jest świadectwa pracy w szczególnych warunkach, a Urząd nie jest kompetentny do ustalania faktu wykonywania takiej pracy.
Kierownik Wojewódzkiego Urzędu Pracy w K. po rozpatrzeniu odwołania Teresy O. decyzją z dnia 12 grudnia 1994 r. (...) utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W ocenie Kierownika tegoż Urzędu jedynym dowodem wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest zgodnie z par. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /Dz.U. nr 8 poz. 43 ze zm./ zaświadczenie zakładu pracy. Organ odwoławczy podzielił ponadto pogląd organu zatrudnienia pierwszej instancji, że w postępowaniu przed tym organem nie jest dopuszczalne ustalanie okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach.
W tym stanie faktycznym i prawnym Teresa O. zwróciła się do Kolegium Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego powstałego między Sądem Rejonowym - Sądem Pracy w K. a Rejonowym Urzędem Pracy w K. i ustalenie, który z tych organów jest właściwy do wydania wyroku lub decyzji administracyjnej w sprawie ustalenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach.
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym zważyło, co następuje:
Zgodnie z art. 21 ust. 5 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu /Dz.U. nr 106 poz. 457 ze zm./ prawo do zasiłku do czasu nabycia prawa do emerytury zachowują /m.in./ bezrobotni, którzy w okresie zatrudnienia wynoszącego 25 lat dla kobiet i 30 lat dla mężczyzn wykonywali prace uznane w przepisach emerytalno-rentowych za zatrudnienie w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat. Decyzje o przyznaniu zasiłku wydaje kierownik rejonowego urzędu pracy /art. 21 ust. 8 tej ustawy/, co wskazuje na administracyjny tryb postępowania w tych sprawach. Przedmiotem powództwa o ustalenie w niniejszej sprawie jest 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach będących przesłanką nabycia prawa do wspomnianego zasiłku. Za trafne należy uznać stanowisko Sądu Rejonowego, że droga sądowa dla ustalenia zatrudnienia w szczególnych warunkach dla celów zasiłkowych nie jest dopuszczalna. Uregulowane w art. 189 Kpc powództwo o ustalenie musi bowiem odpowiadać określonym warunkom, w tym m.in. powództwo to może wytoczyć podmiot, który ma interes prawny w tym ustaleniu. W sprawie niniejszej przedmiotem powództwa nie jest wprawdzie bezpośrednie ustalenie stosunku prawnego lub prawa, ale faktu prawotwórczego, od którego uzależnione jest powstanie prawa, co w istocie zmierza do ustalenia prawa i może być przedmiotem powództwa ustalającego /por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1953 r., I C 581/53 - OSN 1954 z. 3 poz. 65/. W kwestii istnienia interesu prawnego po stronie powoda domagającego się ustalenia okoliczności stanowiących przesłankę powstania prawa do świadczeń przyznawanych w innym trybie niż cywilne postępowanie sądowe w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się jednolity kierunek wykładni art. 189 Kpc. I tak m.in. w uchwale z dnia 17 czerwca 1987 r., III PZP 19/87 /OSNCP 1988 z. 10 poz. 132/ Sąd Najwyższy przyjął, że roszczenie pracownika przeciwko zakładowi pracy o ustalenie wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach dla celów ubezpieczeniowych podlega oddaleniu z braku interesu prawnego. Identyczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 3 listopada 1994 r., I PZP 45/94, gdzie stwierdzono, że brak jest interesu prawnego u powoda w dochodzeniu przed sądem ustalenia wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach w celu uzyskania zasiłku dla bezrobotnych, skoro okoliczność tę, jako przesłankę świadczenia, ustalać będzie rejonowy urząd pracy w postępowaniu administracyjnym o przyznanie tego zasiłku. Sąd Najwyższy wskazał ponadto, że poza brakiem interesu prawnego po stronie powoda nie służy powodowi czynna legitymacja do wystąpienia z tego rodzaju powództwem.