Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Tadeusz Lipiński po rozpoznaniu w dniu 23 lipca 2018 r. na posiedzeniu niejawnym sprzeciwu R. G. od postanowienia referendarza sądowego z dnia 29 czerwca 2018r. w sprawie ze skargi M. G. i R. G. na decyzję Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego z dnia "[...]"r., nr "[...]" w przedmiocie zmiany w ewidencji gruntów postanawia przyznać skarżącemu prawo pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego.
M. i R. G. wnieśli w dniu 8 czerwca 2018r., na urzędowym formularzu, o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika. Zgodnie z oświadczeniem stron prowadzą dwuosobowe gospodarstwo domowe, utrzymują się z renty rolniczej skarżącej w kwocie 909,05 zł i emerytury skarżącego w kwocie 1250 zł. Podali, że z pomocy społecznej otrzymali świadczenie pieniężne na żywność w kwocie 140 zł, na obuwie w kwocie 100 zł, dofinansowanie do rachunku za gaz 300 zł oraz dofinasowanie do remontu dachu w kwocie 500 zł. Wskazali, że są właścicielami połowy domu o powierzchni 121,7 m2 z początku XX wieku, który wymaga gruntownego remontu. Wyszczególnili nr działki: pod budynkiem, stanowiącej drogę, las i grunty rolne o powierzchni 0,7014 ha. Stwierdzili, że niemożliwe jest użytkowanie i sprzedaż tych terenów z powodu zalania ściekami z cmentarza. Skarżący wymienili także ponoszone wydatki za prąd, gaz, wodę, wywóz szamba, lekarstwa, telewizję i podatek rolny.
W dniu 20 czerwca 2018r. referendarz sądowy wezwał skarżących do przedłożenia wyciągów z posiadanych rachunków bankowych za okres od 1 kwietnia 2018 r. do dnia odbioru wezwania lub złożenia oświadczenia o nieposiadaniu konta bankowego we wskazanym czasie; kopii potwierdzenia ostatniego odbioru renty i emerytury (jeśli nie są przelewane na rachunek bankowy); kopii dowodów opłacenia ostatnich rachunków za prąd, wodę, wywóz śmieci i szamba (jeśli nie zostały uregulowane za pośrednictwem rachunku bankowego). Pouczono, iż niezastosowanie się do wezwania może stanowić podstawę odmowy przyznania prawa pomocy.
W odpowiedzi skarżąca domagała się rozpatrzenia wniosku bez żądania dowodów ujętych w wezwaniu. Oświadczyła, że dokumenty znajdują się w domu bez możliwość dostarczenia Sądowi. Wskazała na swój zły stan zdrowia oraz inwalidztwo i wiek 82 lat męża.
Odrębnymi postanowieniami z dnia 29 czerwca 2018r. referendarz sądowy w tutejszym Sądzie odmówił przyznania skarżącej i skarżącemu prawa pomocy z powodu uchylenia się od nałożonego obowiązku. Wyjaśnił, że żądanie przedłożenia dokumentów źródłowych nie było spowodowane wątpliwościami wynikającymi bezpośrednio z samego oświadczenia przedstawionego na urzędowym formularzu wniosku o przyznanie prawa pomocy. Wezwanie do dostarczenia wymienionych dokumentów źródłowych uznano za celowe z uwagi na postanowienia referendarza sądowego z 20 marca 2018 r. o odmowie przyznania M. i R. G. prawa pomocy w sprawie o sygnaturze akt I SA/Ol 104/18. Referendarz podniósł, że w tamtym przypadku oświadczenie we wniosku również wskazywało, że skarżący znajdują się w trudnej sytuacji. Uznano jednak, że dla ustalenia, czy rzeczywiście spełniają przesłanki do przyznania prawa pomocy niezbędne będzie przedstawienie przez nich dokumentów źródłowych, które uprawdopodobniałyby przedłożone oświadczenie. Podkreślono, iż jest to już kolejny ich wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym. Od 1 stycznia 2016 r. prawo to przyznano im w ponad 15 sprawach. W takiej sytuacji referendarz - uwzględniając fakt, iż we wszystkich tych sprawach koszty sądowe, czy też wynagrodzenia dla pełnomocników ustanawianych z urzędu poniósł Skarb Państwa, a zatem ogół obywateli - uznał, że niezbędnym dla przyznania skarżącym prawa pomocy jest uprawdopodobnianie składanych oświadczeń poprzez przedstawienie dokumentów źródłowych. Referendarz skonstatował, że w sytuacji wielości wszczynanych przez strony spraw zasadnym jest niepoprzestawanie na oświadczeniach i oparcie się na dokumentach źródłowych. Zaznaczono, że skarżący zostali wezwani wyłącznie do uprawdopodobnienia oświadczenia złożonego w zakresie wysokości uzyskiwanych dochodów jak i wysokości ponoszonych opłat za media, itp. Niezbędnym było nadto ustalenie, czy któreś z nich posiada rachunek bankowy, gdyż w oparciu o wyciąg z takiego rachunku można w sposób najbardziej wiarygodny ustalić sytuację materialną. Referendarz stwierdził, iż nie przedstawiając na wezwanie stosownych dokumentów, skarżący uniemożliwili rzetelną analizę ich zdolności płatniczych, a tym samym ustalenie, czy sytuacja, w której się znajdują wypełnia przesłanki z art. 246 § 1 p.p.s.a. Stanowiło to przeszkodę do uwzględnienia wniosków i to pomimo, że w ponad 15 spawach przyznano skarżącym prawo pomocy, zaś oświadczenie złożone na urzędowym formularzu obrazuje trudną sytuację materialną i życiową. Podkreślono, że żądane dokumenty należą do najbardziej podstawowych i niewymagających od strony nadzwyczajnych starań. W związku z tym niezrozumiałe jest ich nieprzedłożenie. Referendarz ocenił, iż działanie takie może wskazywać, że oświadczenia wnioskodawców mogą nie pokrywać się z dokumentami źródłowymi. Składane zaś wyjaśnienia nie tłumaczą dlaczego nie chcą przedstawić dokumentów źródłowych.