Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Stanisław Prutis (spr.) po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2012 r. na posiedzeniu niejawnym sprzeciwu Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. wobec postanowienia referendarza sądowego z dnia [...] listopada 2011 r. o odmowie przyznania Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych lub częściowe zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. na postanowienie P. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w B. z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia opłaty legalizacyjnej p o s t a n a w i a - przyznać prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych ponad kwotę 500 zł.-
Postanowieniem z dnia [...] grudnia 2011 r. tut. Sąd odmówił przyznania Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych lub częściowe zwolnienie od kosztów sądowych.
Zażalenie od tego postanowienia do NSA złożyła wnioskująca Spółdzielnia. Postanowieniem z dnia [...] stycznia 2012 r. NSA uchylił kwestionowane postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu podano, że odmawiając przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym Sąd I instancji wywiódł, iż Spółdzielnia powinna uwzględnić konieczność posiadania środków finansowych na prowadzenie procesów sądowych i w związku z tym podejmując starania o uzyskanie koniecznych środków powinna skorzystać z możliwości prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. NSA wywiódł, że stosownie do treści art. 1 ust. 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. nr 119, poz. 1116 ze zm.), prowadzenie innej działalności gospodarczej, jeżeli działalność ta jest związana bezpośrednio z realizacją celu takiej spółdzielni warunkuje odpowiedni zapis w statucie spółdzielni. W przedmiotowej sprawie zarówno w aktach sądowych, jak i administracyjnych brak jest Statutu Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. W związku z tym w wytycznych co do dalszego postępowania zobowiązano Sąd I instancji do wezwania Spółdzielni do nadesłania statutu i dokonania w oparciu o jego treść ustaleń, czy skarżąca rzeczywiście posiada możliwość zapewnienia środków finansowych na realizację swoich praw przed sądem poprzez prowadzenie innej działalności gospodarczej. W konkluzji stwierdzono, że dopiero po dokonaniu ustaleń faktycznych w tym zakresie będzie można ocenić wniosek o przyznanie prawa pomocy.
Rozpoznając sprawę ponownie tut. Sąd wezwał Spółdzielnię do nadesłania Statutu, który został nadesłany w dniu 27 lutego 20102 r. (k. 101-120).
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył co następuje.
Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. nr 119, poz. 1116 ze zm.) określa główny cel działalności spółdzielni mieszkaniowej, a art. 1 ust. 2 określa, co w ogóle może być przedmiotem działalności takiej spółdzielni. Cel istnienia spółdzielni mieszkaniowej został zdefiniowany przede wszystkim jako zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków spółdzielni oraz ich rodzin. Oprócz zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków celem spółdzielni mieszkaniowej jest także, w myśl art. 1 ust. 1 ustawy, zaspokajanie innych potrzeb (bliżej niesprecyzowanych) związanych jednak - jak na to wskazuje końcowy fragment art. 1 ust. 1 u.s.m. - z dostarczaniem członkom lokali o innym przeznaczeniu. Tym, co odróżnia spółdzielnię mieszkaniową od innych podmiotów, jest zatem działanie na rzecz (w interesie) członków, co pozostaje w zgodzie z ogólnym celem działania wszystkich spółdzielni określonym w art. 1 § 1 prawa spółdzielczego jako prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie członków. Przy czym tym co odróżnia spółdzielnię mieszkaniową od innych spółdzielni, jest zaspokajanie przede wszystkim mieszkaniowych potrzeb członków. Zasada ta została uwidoczniona w treści przepisów art. 1 ust. 2 pkt 1, 2, 3 i 4, które przewidują wyłącznie działania spółdzielni na rzecz członków (z wyłączeniem innych osób), a działania te to budowanie lub nabywanie budynków bądź domów w celu przeniesienia na członków własności tych domów lub lokali położonych w tych budynkach, albo w celu ustanowienia na rzecz członków spółdzielczych praw do domów lub lokali czy też udzielanie pomocy członkom w budowie przez nich domów jednorodzinnych lub innych budynków mieszkalnych. Spośród przepisów art. 1 ust. 2 ustawy jedynie art. 1 ust. 2 pkt 5 umożliwia zaspokajanie przez spółdzielnię potrzeb mieszkaniowych osób nienależących do grona członków spółdzielni i ich rodzin. A pozwalając na budowanie przez spółdzielnię mieszkaniową budynków w celu wynajmowania znajdujących się tam lokali (tak mieszkalnych, jak i niemieszkalnych) lub ich sprzedaży na rzecz takich niebędących członkami osób, przepis ten umożliwia spółdzielniom występowanie na rynku w charakterze zwykłego dewelopera lub kamienicznika. Regulacja ta umożliwia spółdzielniom osiąganie dodatkowych dochodów z działalności deweloperskiej lub z wynajmu lokali. Nadto zgodnie z ust. 6 art. 1 spółdzielnia mieszkaniowa może prowadzić inną działalność gospodarczą na zasadach określonych w odrębnych przepisach i w statucie, jeżeli działalność ta związana jest bezpośrednio z realizacją celu określonego w ust. 1.