Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy Michał Kujawa po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2017 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Fabryka Systemów Sp. z o.o. w o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Fabryka Systemów Sp. z o.o. w oraz M. M. na pismo Prezydenta Miasta z dnia [...] listopada 2016 r., nr [...] w przedmiocie odmowy uwzględnienia wezwania do usunięcia naruszenia prawa postanowił: oddalić wniosek wobec Fabryka Systemów Sp. z o.o. w.
W dniu [...] czerwca 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wpłynął wniosek (formularz PPPr) Fabryka Systemów Sp. z o.o. w o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Spółka prowadzi działalność w zakresie produkcji systemów opomiarowania wody, tj. wodomierzy. Spółka podała, że wysokość kapitału zakładowego wynosi [...] zł. Nie mogła wykazać wartości środków trwałych wg bilansu na ostatni rok oraz wysokości zysku lub strat za ostatni rok obrotowy z uwagi na to, że jak ujęła ,,przestępnym postępowaniem byłej księgowej". Spółka na formularzu nie wykazała środków zgromadzonych na rachunkach bankowych. Spółka oświadczyła, że ponosi koszty miesięczne łącznie ok. [...] zł (m.in. wynagrodzenia, zakup materiałów do produkcji, energii elektrycznej, gazu). Spółka wniosek uzasadniła swoją trudną sytuacją finansową.
Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego zważył, co następuje:
Należy zaznaczyć, iż prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w ramach prawa pomocy jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa ( art. 244 § 1 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r., poz. 718, zwanej dalej p.p.s.a.).
Przepis art. 245 p.p.s.a. przewiduje możliwość przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika w sytuacji, kiedy osoba prawna wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 2 pkt 1 p.p.s.a.). Z kolei prawo pomocy w zakresie częściowym (art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a.) następuje w sytuacji, jeżeli osoba prawna wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.
Przede wszystkim należy wskazać, iż wnioskująca jest przedsiębiorcą mającym status osoby prawnej, która jako podmiot tego rodzaju winna w procedurze planowania wydatków, uwzględnić również potrzebę gromadzenia środków na prowadzenie ewentualnych postępowań sądowych i liczyć się z koniecznością ponoszenia kosztów na ten cel. Zgodnie z utrwalonym poglądem orzecznictwa, skoro dostępność do sądu wymaga z natury rzeczy posiadania środków finansowych, posiadanie tych środków staje się istotnym składnikiem działalności gospodarczej, zaś podmiot prowadzący działalność gospodarczą, przewidując realizację swoich praw przed sądem, powinien uwzględnić także konieczność posiadania środków na prowadzenie procesu sądowego. Planowanie wydatków bez uwzględnienia zasady, o której wspomniano wyżej, jest naruszeniem równoważności w traktowaniu swoich powinności finansowych, zaś strona, która realizuje swoje zobowiązania w taki sposób, że wyzbywa się zdolności do zapłaty kosztów sądowych - preferencyjnie traktując inne zobowiązania - nie może prawnie skutecznie podnieść ewentualnego zarzutu, iż odmowa zwolnienia jej od kosztów sądowych jest ograniczeniem dostępności do realizacji jej praw przed sądami. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego podnosi się, iż udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Zapobiegliwości i przezorności w tym zakresie należy szczególnie wymagać od osób toczących spory sądowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, która ze swej istoty wiąże się z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym także kosztów sądowych (vide: postanowienie NSA z dnia 6 października 2004r., sygn. akt GZ 61/04, GZ 64/04). Zgodnie bowiem z art. 84 Konstytucji, każdy ma obowiązek świadczenia ciężarów i świadczeń publicznych, do których zalicza się daniny publiczne w postaci kosztów sądowych. Zwolnienia od tego rodzaju danin stanowi więc odstępstwo od konstytucyjnej zasady ich powszechnego i równego ponoszenia. Dlatego winno być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli (zob. postanowienie NSA z dnia 10 stycznia 2005r., sygn. akt FZ 478/04). W jednym z orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił również, iż od strony - w szczególności, jeśli jest osobą prawną - można oczekiwać, że będzie dysponować swoim majątkiem w taki sposób, aby uzyskać z niego sumy potrzebne na pokrycie kosztów sądowych, w szczególności, jeśli w porównaniu z jego wartością są one niewielkie (zob. postanowienie z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt II GZ 478/12).