Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Roman Ciąglewicz /spr./ po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Z.R. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 16 lutego 2016 r., sygn. akt IV SA/Wr 531/15 odmawiające przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata z urzędu oraz umarzające postępowanie sądowoadministracyjne wszczęte wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Z. R. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego we Wrocławiu z dnia [...] czerwca 2015 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji z dnia [...] lutego 2015 r., nr [...] utrzymującej w mocy decyzję Prezydenta Wrocławia z dnia [...] grudnia 2014 r., nr [...] w sprawie dodatku mieszkaniowego postanawia: oddalić zażalenie.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 lutego 2016 r., sygn. akt IV SA/Wr 531/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu odmówił Z. R. przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata z urzędu oraz umorzył postępowanie sądowe wszczęte wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych.
Odnośnie wniosku w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych Sąd stwierdził, że skarżący jest zwolniony z obowiązku ponoszenia wszelkich kosztów sądowych na podstawie art. 239 pkt 1 lit. a P.p.s.a., z którego wynika, że nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych strona skarżąca działanie lub bezczynność organu albo przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach dotyczących pomocy i opieki społecznej. W tej sytuacji postępowanie wszczęte tym wnioskiem umorzył jako zbędne, na podstawie art. 249a P.p.s.a.
W pkt II postanowienia Sąd odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata z urzędu. Sąd uznał bowiem, że domaganie się przez skarżącego prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu stanowi nadużycie prawa do sądu.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł skarżący.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Koncepcja zakazu nadużycia prawa do sądu jest przyjmowana w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, głównie w sprawach właśnie z zakresu prawa pomocy. Zakłada się, że działania skarżącego, dla którego inicjowanie postępowań sądowych nie służy ochronie naruszonych praw, a stanowi cel sam w sobie, uznane być musi za nadużycie prawa do sądu (zob. postanowienie NSA z dnia 18 marca 2014 r., I OZ 175/14). Podkreśla się jednak słusznie, że ocena działań stron postępowania sądowoadministracyjnego pod kątem nadużycia prawa wymaga każdorazowo wnikliwej analizy, tak, by mieć pewność, że rzeczywiste prawo do sądu nie doznaje żadnego uszczerbku (zob. m.in. postanowienie NSA z dnia 26 lipca 2013 r., II FZ 512/13; postanowienie NSA z dnia 19 grudnia 2014 r., I OZ 1171/14; postanowienie NSA z dnia 3 lutego 2015 r., I OZ 61/15; postanowienie z dnia 12 czerwca 2015 r., I OZ 439/15). Pierwszoplanową rolę odgrywa w tym zakresie element funkcjonalny (zob. Z. Kmieciak, Nadużycie prawa do środka odwoławczego w postępowaniu sądowoadministracyjnym, "Państwo i Prawo" 2011, nr 10, s. 24). Zatem niezasługującym na ochronę w demokratycznym państwie prawnym (art. 2 Konstytucji) nadużyciem prawa jest wykorzystywanie instytucji prawnej wbrew jej celowi i funkcji (zob. postanowienie NSA z dnia 16 października 2015 r., I OSK 1992/14).
W niniejszej sprawie Sąd I instancji przeprowadził wymaganą analizę. Sąd skrupulatnie opisał praktykę inicjowania przez skarżącego postępowań, które obiektywnie nie służą ochronie konkretnych praw czy wolności. Prawo pomocy odnosi się zaś do pomocy w konkretnej sprawie. Sąd I instancji rozważył sytuację skarżącego i zasadnie uznał, że żądanie przyznania prawa pomocy przez skarżącego stanowi nadużycie prawa do sądu. Ilość i charakter spraw podlegających kontroli sądowoadministracyjnej jednoznacznie dowodzi, że celem skarżącego nie jest faktyczna obrona swoich praw w postępowaniu sądowoadministracyjnym, lecz inicjowanie postępowań sądowych, które stanowią cel sam w sobie.
Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 P.p.s.a., orzekł jak w sentencji.