Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Joanna Runge - Lissowska po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia A.Z. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt II SA/Ol 672/10 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi A.Z. na postanowienie Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w Olsztynie z dnia [...] maja 2010 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wydania zaświadczenia o ilości wypracowanych godzin ponad normę postanawia: oddalić zażalenie. .
Uzasadnienie.
Zaskarżonym postanowieniem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odmówił przyznania A.Z. prawa pomocy w zakresie ustanowienia adwokata z urzędu. W uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji wskazał, iż skarżący w swoim wniosku podał, że prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku, ponadto nie otrzymuje innych świadczeń z tego tytułu, nie ubiegał się też o świadczenia z pomocy społecznej, nie uzyskuje jakichkolwiek dochodów. Nie posiada oszczędności ani przedmiotów wartościowych, a ponadto jest właścicielem mieszkania pow. 36 m² i nieruchomości rolnej o pow. 0,59 ha.
W niniejszej sprawie sąd odstąpił od zastosowania art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. dalej jako P.p.s.a.), który daje Sądowi możliwość wezwania strony do złożenia dodatkowych oświadczeń lub przedłożenia dokumentów źródłowych dotyczących jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Sąd I instancji wskazał, iż w niniejszej sprawie skarżący wzywany był już do przedłożenia takich dokumentów, kiedy rozpoznawany był jego poprzedni wniosek o przyznanie prawa pomocy i wezwania tego nie wykonał.
Sąd - odmawiając przyznania stronie prawa pomocy - uznał, że skarżący również nie udzielił pełnych wyjaśnień, które umożliwiałyby zbadanie faktycznej wysokości i źródeł uzyskiwanego przez niego dochodu oraz rodzaju i wysokości ponoszonych wydatków. Przekazane do oceny sądu wyjaśnienia nie wskazują jednoznacznie, w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, jaka jest rzeczywista sytuacja finansowa skarżącego.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł A.Z., domagając się zmiany zaskarżonego orzeczenia i przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie. Skarżący zarzucił zaskarżonemu postanowieniu naruszenie szeregu przepisów P.p.s.a., a w uzasadnieniu wskazał, iż w jego ocenie postanowienie Sądu jest wydane z rażącym naruszeniem prawa.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: zażalenie pozbawione jest uzasadnionych podstaw i nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy P.p.s.a. przyznanie prawa do pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania. Z powyższego wynika więc, że instytucja zwolnienia od kosztów ma charakter wyjątkowy i jest stosowana wobec osób o bardzo trudnej sytuacji materialnej, czyli takich, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są jakichkolwiek środków do życia, lub środki te są tak bardzo ograniczone, iż wystarczają jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Jednocześnie wykazanie, iż strona rzeczywiście znajduje się w takiej trudnej sytuacji spoczywa na niej samej. Zatem w jej interesie jest zarówno jak najobszerniejszy opis stanu majątkowego, finansowego i rodzinnego oraz realnych możliwości płatniczych, a także jak najściślejsza współpraca z Sądem, który dąży do tego, aby sytuację strony w pełni wyjaśnić.