Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Marek Stojanowski Sędzia NSA Jan Paweł Tarno Sędzia del. WSA Marian Wolanin (spr.) po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Wojewody [...] o rozstrzygnięcie sporu o właściwość pomiędzy Wojewodą [...] a Prezydentem Miasta [...] w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpoznania wniosku M. M., I. B., J. B., B. W., J. W., A. K. i A. P. o zwrot wywłaszczonej nieruchomości postanawia: wskazać Prezydenta Miasta [...] jako organ właściwy w sprawie. , ,
Wnioskiem z dnia 6 października 2015 r. Wojewoda [...] wystąpił do Naczelnego Sądu Administracyjnego o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego powstałego pomiędzy nim, a Prezydentem [...], działającym jako starostwa wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej, w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpoznania wniosku M. M., I. B., J. B., B. W., J. W., A. K. i A. P., o zwrot części wywłaszczonej nieruchomości położonej w B., stanowiącej obecnie własność Skarbu Państwa.
W uzasadnieniu wnioskodawca przedstawił dotychczasowy tok czynności polegających na wzajemnym przesyłaniu akt sprawy dot. zwrotu wywłaszczonej w przeszłości nieruchomości, która obecnie stanowi własność Skarbu Państwa, i stwierdził, że z wykładni językowej normy prawnej wyrażonej w art. 142 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 9b1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2015 r. poz. 782, ze zm.) - dalej ugn, wprost wynika, że prezydent miasta na prawach powiatu jest właściwy w sprawach z zakresu zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Wniosek dotyczy wywłaszczonej nieruchomości znajdującej się na terenie Miasta [...], które jest miastem na prawach powiatu, dlatego właściwym w sprawie zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, położonych na terenie Miasta [...] jest Prezydent [...], działający jako starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej. Z art. 142 ust. 2 ugn wynika, że w sprawach zwrotu nieruchomości wywłaszczonej, w których stroną postępowania jest gmina lub powiat, prezydent miasta na prawach powiatu sprawujący funkcję starosty podlega wyłączeniu na zasadach określonych w rozdziale 5 działu I kpa. Sprawa dotyczy jednak własności Skarbu Państwa a nie własności Miasta [...], dlatego Prezydent [...] nie podlega wyłączeniu i jest właściwy w rozpoznaniu przedmiotowej sprawy. Prezydent miasta na prawach powiatu nie jest organem właściwym do wydawanie decyzji w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości wtedy, gdy nieruchomość ta stanowi własność reprezentowanej przez niego gminnej jednostki samorządu terytorialnego. Celem ustawodawcy tworzącym przepis art. 142 ugn było wyznaczenie starosty wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej jako właściwego do prowadzenia spraw m.in. z zakresu zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. We wniosku o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego omówiono również stanowisko wyrażone przez Prezydenta [...] o braku jego właściwości do rozpatrzenia sprawy zwrotu nieruchomości wywłaszczonej.
W odpowiedzi udzielonej przez Prezydenta [...] 19 listopada 2015 r. wskazano, że w myśl art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1445, ze zm.) ustawodawca dopuszcza określenie w innych ustawach spraw należących do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Starosta powiatu uzyskał status statio fisci Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości do gospodarowania tymi nieruchomościami, a więc podejmowania działań także w sferze cywilnoprawnej, na podstawie ugn. Z mocy przepisu szczególnego, jakim jest art. 4 pkt 9 ugn, ilekroć jest mowa w tej ustawie o właściwym organie - należy przez to rozumieć z zastrzeżeniem art. 60, starostę, wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa oraz zarząd gminy, zarząd powiatu i zarząd województwa w odniesieniu do nieruchomości stanowiących odpowiednio własność gminy, powiatu i województwa. Zgodnie z dyspozycją art. 11 ust. 1 ugn z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z przepisów niniejszej ustawy oraz odrębnych ustaw, organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, a organami reprezentującymi jednostki samorządu terytorialnego są ich organy wykonawcze. Jednocześnie należy zauważyć, iż starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej jest także organem właściwym, gdy wydaje decyzje administracyjne w odniesieniu do tych nieruchomości. Przepis art. 11 ust. 1 ugn porządkuje kwestie reprezentacji Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sprawach dotyczących gospodarowania nieruchomościami uregulowanych w dziale II ugn na tle przepisów innych ustaw. Ustawowe uprawnienia, o których mowa w przepisie, dotyczą reprezentowania zarówno w sprawach administracyjnych, jak i przy dokonywaniu czynności cywilnoprawnych, a także czynności faktycznych, jakie związane są z dokonywaniem obrotu nieruchomościami i obciążania nieruchomości. Przepis ten koresponduje z treścią art. 4 pkt 9 ugn i stanowi, że organem właściwym do reprezentowania Skarbu Państwa jest starosta, a organami właściwymi do reprezentowania jednostek samorządu terytorialnego są ich organy wykonawcze. Ta prosta, jak by się mogło wydawać, regulacja komplikuje się jednak w praktyce ze względu na konieczność skorelowania jej z innymi przepisami dotyczącymi jednostek samorządu terytorialnego. Prezydent miasta działającego na prawach powiatu łączy w sobie uprawnienia do realizacji zadań zarówno z zakresu samorządu gminnego, jak i powiatowego. Prezydent jest zatem jednocześnie starostą w znaczeniu funkcjonalnym, a pracownicy urzędu w procesie wydawania decyzji przez starostę stają się pracownikami tego starostwa.