Wniosek Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej o podjęcie przez Naczelny Sąd Administracyjny w pełnym składzie, na podstawie art. 15 § 1 pkt 2 i art. 264 § 1 i § 2 ustawy w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (Dz.U. Nr 23, poz. 120)?".
Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w pełnym składzie: Przewodniczący: Prezes NSA Marek Zirk-Sadowski Sędziowie NSA: Barbara Adamiak, Stefan Babiarz, Adam Bącal, Iwona Bogucka, Stanisław Bogucki, Zofia Borowicz, Małgorzata Borowiec, Jacek Chlebny, Roman Ciąglewicz, Lidia Ciechomska-Florek, Beata Cieloch, Arkadiusz Cudak, Zbigniew Czarnik, Grzegorz Czerwiński, Dorota Dąbek, Arkadiusz Despot - Mładanowicz, Dariusz Dudra, Anna Dumas, Maciej Dybowski, Tamara Dziełakowska, Jan Grzęda, Antoni Hanusz, Roman Hauser, Maria Jagielska, Andrzej Jagiełło, Ludmiła Jajkiewicz, Wojciech Jakimowicz, Maciej Jaśniewicz, Andrzej Jurkiewicz, Gabriela Jyż, Joanna Kabat-Rembelska, Hanna Kamińska, Leszek Kiermaszek, Tomasz Kolanowski, Marek Kołaczek, Małgorzata Korycińska, Zdzisław Kostka, Elżbieta Kowalik-Grzanka, Elżbieta Kremer, Wojciech Kręcisz, Andrzej Kuba, Marzenna Linska - Wawrzon, Bogdan Lubiński, Aleksandra Łaskarzewska, Anna Łuczaj, Małgorzata Masternak - Kubiak, Wojciech Mazur, Paweł Miładowski, Małgorzata Miron, Barbara Mleczko-Jabłońska, Artur Mudrecki, Izabela Najda-Ossowska, Grażyna Nasierowska (współsprawozdawca), Małgorzata Niezgódka - Medek, Czesława Nowak-Kolczyńska, Monika Nowicka, Danuta Oleś, Ryszard Pęk, Piotr Pietrasz, Jerzy Płusa, Małgorzata Pocztarek, Sławomir Presnarowicz, Cezary Pryca, Jolanta Rudnicka, Jan Rudowski, Małgorzata Rysz, Robert Sawuła, Hieronim Sęk, Jerzy Siegień, Jolanta Sikorska, Andrzej Skoczylas (współsprawozdawca), Jolanta Sokołowska, Krystyna Anna Stec, Jerzy Stelmasiak, Marek Stojanowski, Przemysław Szustakiewicz, Zbigniew Ślusarczyk, Henryk Wach, Andrzej Wawrzyniak, Roman Wiatrowski, Krzysztof Winiarski, Bartosz Wojciechowski, Marian Wolanin (sprawozdawca), Małgorzata Wolf - Kalamala, Aleksandra Wrzesińska - Nowacka, Joanna Zabłocka, Janusz Zajda, Tomasz Zborzyński, Tomasz Zbrojewski, Zygmunt Zgierski, Janusz Zubrzycki, Teresa Zyglewska, Olga Żurawska - Matusiak Protokolant: Justyna Stępień po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2019 r. na posiedzeniu jawnym z udziałem Zastępcy Prokuratora Generalnego R. H. wniosku Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej o podjęcie przez Naczelny Sąd Administracyjny w pełnym składzie, na podstawie art. 15 § 1 pkt 2 i art. 264 § 1 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.), uchwały wyjaśniającej: "Czy brak możliwości wykazania zarządu nieruchomością w oparciu o dokumenty, o których mowa w art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 22, poz. 99 ze zm.; dalej też: uggw), wobec uchylenia ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 22, poz. 99 ze zm.; dalej też: uggw), wyłącza możliwość dowodzenia istnienia zarządu nieruchomością na podstawie innych środków dowodowych stosownie do art. 75 i art. 76 § 3 w zw. z art. 76 § 1 i § 2 kpa i w zw. z art. 77 § 1 oraz art. 80 Kodeksu postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 23; dalej też: kpa) dla wykazania, że określona nieruchomość nie należała na dzień 27 maja 1990 r. do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191, ze zm.; dalej też art. 5 ust 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające)?"; W przypadku negatywnej odpowiedzi na powyższe zagadnienie, wniesiono o wyjaśnienie: "Czy do wykazania zarządu nieruchomością wykonywanego w dniu 27 maja 1990 r. Sygn. akt I OPS 4/17 przez państwowe jednostki organizacyjne znajduje zastosowanie katalog środków dowodowych określony w § 4 i § 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (Dz.U. Nr 23, poz. 120)?". postanawia: odmówić podjęcia uchwały. CVS.

Uzasadnienie strona 1/13

I. Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej, wnioskiem z dnia 26 lipca 2017 r., znak [...] wystąpiła na podstawie art. 15 § 1 pkt 2 i art. 264 § 1 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2016 r. poz. 718 ze zm.) - zwanej dalej "ppsa", o podjęcie w pełnym składzie sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego uchwały mającej na celu wyjaśnienie rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, przez udzielenie odpowiedzi na pytanie:

"Czy brak możliwości wykazania zarządu nieruchomością w oparciu o dokumenty, o których mowa w art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 22, poz. 99, ze zm.) - zwanej dalej uggw, wobec uchylenia ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, wyłącza możliwość dowodzenia istnienia zarządu nieruchomością na podstawie innych środków dowodowych, stosownie do art. 75 i art. 76 § 3 w zw. z art. 76 § 1 i § 2 i w zw. z art. 77 § 1 oraz art. 80 Kodeksu postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 23) - zwanego dalej kpa, dla wykazania, że określona nieruchomość nie należała na dzień 27 maja 1990 r. do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191, ze zm.)?".

W przypadku negatywnej odpowiedzi na powyższe pytanie, Prokuratoria Generalna RP wniosła o wyjaśnienie:

"Czy do wykazania zarządu nieruchomością wykonywanego w dniu 27 maja 1990 r. przez państwowe jednostki organizacyjne znajduje zastosowanie katalog środków dowodowych określony w § 4 i § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (Dz.U. Nr 23, poz. 120)?".

W uzasadnieniu Wnioskodawca nawiązał przede wszystkim do uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lutego 2017 r., sygn. akt I OPS 2/16, podjętej na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w której Sąd stwierdził, że: "Pozostawanie nieruchomości we władaniu przedsiębiorstwa PKP bez udokumentowanego prawa w sposób określony w art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 22, poz. 99, ze zm.) oznacza, że nieruchomość ta należała w dniu 27 maja 1990 r. do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191, ze zm.)".

W ocenie Wnioskodawcy, wnioski płynące z cytowanej uchwały mają istotne społeczne konsekwencje, a zasięg oddziaływania skutków tego orzeczenia wykracza poza przedmiot badania, powodując dalsze wątpliwości w sferze stosowania postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego. Uchwała ta odnosi się do stosunków społecznych ukształtowanych na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, jednakże jej wnioski oddziałują wprost na aktualne stany prawne nieruchomości posiadanych przez państwowe jednostki organizacyjne. Istotne znaczenie ma fakt, że wnioski uchwały mogą również prowadzić do prób podejmowania rewizji ustalonych stanów prawnych dotyczących nieruchomości znajdujących się w okresie transformacji ustrojowej we władaniu państwowych jednostek organizacyjnych (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 10 marca 2017 r., sygn. akt I OSK 1289/15 wydany w sprawie nie dotyczącej tzw. gruntów kolejowych). Co najważniejsze, stosowanie poglądu wyrażonego w cytowanej uchwale przez organy administracji oraz sądy administracyjne, zgodnie ze związaniem wynikającym z art. 269 § 1 ppsa, prowadzić może do odejścia od utrwalonego dorobku doktryny i orzecznictwa w zakresie zasady równej mocy środków dowodowych (zob. B. Adamiak, J. Borkowski; Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2009, s. 317), w kierunku formalnej teorii dowodów. W szczególności, wnioski płynące z literalnego stosowania powołanego stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego mogą dawać asumpt do podejmowania działań zmierzających do zmiany istniejących stosunków społecznych, utrwalonych w oparciu o decyzje wojewodów, wydane na podstawie art. 18 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym ustawę o pracownikach samorządowych (vide: przykładowo fragment pisma wiceprezydenta m.st. Warszawy do Burmistrzów Dzielnic, nakazującego rewizję stanów prawnych nieruchomości objętych komunalizacją). W równym stopniu skutki takich działań mogą prowadzić do formułowania żądań odszkodowawczych względem Skarbu Państwa za skutki tych decyzji administracyjnych, których wadliwość zostanie stwierdzona w oparciu o wnioski płynące ze stanowiska promującego tylko jedną grupę dowodów władnych wykazać wykonywanie zarządu nieruchomością Skarbu Państwa w dniu 27 maja 1990 r. przez państwowe jednostki organizacyjne. Ponadto, w toczących się nadal postępowaniach administracyjnych, zmierzających do stwierdzenia nabycia własności nieruchomości z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. przez gminy, orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lutego 2017 r., zgodnie z zasadą związania sądów administracyjnych treścią uchwały abstrakcyjnej, będzie stosowane wprost, bez uwzględnienia faktów istotnych, które mogą i powinny zostać wzięte pod uwagę przy ocenie istnienia zarządu nieruchomością wykonywanego przez państwowe jednostki organizacyjne do czasu zmiany ustroju społeczno - gospodarczego kraju. Z informacji uzyskanych przez Prokuratorię Generalną wynika, że aktualnie toczy się, na różnych etapach, pięćdziesiąt pięć postępowań komunalizacyjnych dotyczących gruntów o ogromnym obszarze, które znajdowały się w zarządzie PKP.

Strona 1/13