Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Urszula Raczkiewicz po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2005 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia [...]" Import-Eksport na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 22 września 2004 r. sygn. akt III SA/Po466/04 o odmowie przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi na decyzje Dyrektora Izby Celnej w Poznaniu z dnia 19 lipca 2004 r. Nr [...] w przedmiocie określenia kwoty długu celnego p o s t a n a w i a: - oddalić zażalenie- U Z A S A D N I E N I E Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu postanowieniem z dnia 22 września 2004 r. sygn. akt III SA/Po466/04 odmówił przyznania prawa pomocy [...] prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Wielobranżowe [...] Import-Eksport w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych, w zakresie obejmującym zwolnienie od wpisu sądowego. Działający w imieniu skarżącego pełnomocnik- radca prawny wniósł do Naczelnego Sądu Administracyjnego zażalenie na to postanowienie zarzucając, że Sąd nie uwzględnił aktualnej sytuacji finansowej strony. Skarżący nie osiąga żadnych przychodów z działalności gospodarczej, pożycza pieniądze od rodziców, które w całości przeznacza na utrzymanie, zaś pożyczkę od brata przeznacza na koszty profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Wniósł skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu w kilkunastu sprawach, w których jego wnioski o przyznanie prawa pomocy zostały oddalone. W przeszłości był człowiekiem zamożnym ale utracił wszelkie oszczędności i środki obrotowe . Obecnie nie może ponieść ciężaru opłat sądowych. Brak zwolnienia od kosztów sądowych doprowadzi do rezygnacji z dochodzenia praw skarżącego przed sądem i stanowić będzie naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dn. 4 listopada 1950 r. ( Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284 ) Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270), dalej p.s.a. przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym następuje, gdy wnioskodawca wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Podkreślenia wymaga fakt, że udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i dlatego powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Instytucja ta ma charakter wyjątkowy i jest stosowana w przypadku osób charakteryzujących się trudną sytuacją materialną, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są bardzo ograniczone. Ze wspomnianego przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.s.a. wynika, że ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów postępowania spoczywa na wnioskującym o przyznanie prawa pomocy. W związku z tym zgodnie z art. 252 § 1 p.s.a wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. Wprawdzie z treści oświadczenia strony, ze złożonych dokumentów z odpisów jego zeznań podatkowych wynika, iż działalność gospodarcza prowadzona w latach 2001-2003, przy wielomilionowych obrotach, przynosiła straty, które w 2003 r. przekroczyły kwotę 2 000 000 zł, posiadane przez skarżącego dwa samochody m-ki Mercedes oraz środki na rachunkach bankowych zostały zajęte na pokrycie należności celnych i podatkowych, lecz okoliczności te nie w pełni obrazują możliwości finansowe skarżącego. W piśmiennictwie podnosi się, iż "zasadność wniosku o przyznanie prawa pomocy powinna być rozpatrywana w dwóch aspektach - z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie strona musi ponieść w konkretnym postępowaniu, z drugiej strony jej możliwości finansowych" ( Prawo pomocy w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Przegląd Sądowy nr 11-12/2003 s.85). W zażaleniu skarżący stwierdził, że zmuszony był zaprzestać wykonywania jakichkolwiek czynności związanych z działalnością gospodarczą, od rodziców otrzymuje pomoc pozwalającą na skromne utrzymanie, od brata - " pomoc na zatrudnienie tylko jednego pełnomocnika" w postaci pożyczki w kwocie do 50 000 zł. rocznie .Powyższe okoliczności wskazują że skarżący może liczyć na pomoc rodziny. Skarżący oświadczył, że pozostaje w związku małżeńskim, ale posiada z małżonką rozdzielność majątkową. Nie podał jednakże żadnych dodatkowych informacji, pozwalających wyjaśnić nietypową raczej sytuację, w której małżonkowie nie pozostający w separacji nie utrzymują ze sobą żadnych kontaktów i nie mają wiedzy o warunkach materialnych (źródłach dochodów) współmałżonka. Są to okoliczności szczególnie istotne w tej sprawie, jako że zgodnie z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia pozostawanie w rozdzielności majątkowej. Nadto należy zauważyć, że skarżący jest człowiekiem młodym, w wieku produkcyjnym (ur. W 1969 r. ) i skoro nie ma możliwości prowadzenia działalności gospodarczej mógłby podjąć starania o uzyskanie pracy. O możliwościach finansowych skarżącego świadczy pośrednio także i to , ze w warunkach występującej dużej podaży usług ze strony profesjonalnych pełnomocników procesowych ( adwokatów i radców prawnych ) skarżący za prowadzenie niniejszej sprawy przed sądem I instancji zobowiązał się do uiszczenia na rzecz radcy prawnego opłaty w kwocie 14 400 zł , podczas gdy przewidziana w § 14 ust. 2 pkt 1 lit a rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dn. 28 września 2002 r. ( Dz. U. Nr163, poz 1349, z zm. ) stawka minimalna przy tej wartości przedmiotu sporu jest kilkakrotnie niższa i wynosi 3 600 zł. W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że zapobiegliwości i przezorności w zakresie ewentualnego przewidzenia możliwości sporów sądowych i czynienia na ten cel oszczędności należy szczególnie wymagać od osób prowadzących działalność gospodarczą. Wszakże samodzielna działalność gospodarcza, prowadzona na własny rachunek wiąże się, ze swej istoty, z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów - także sądowych. W świetle powyższego, należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż wysokość wpisu sądowego określona w § 1 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193 z 2003r.) w wysokości 2000 złotych, w sytuacji materialnej w jakiej znajduje się skarżący, a zwłaszcza przy uwzględnieniu jego możliwości finansowych nie uzasadnia wniosku o zwolnienie od jego uiszczenia i w tych warunkach nie stanowi dla skarżącego bariery w dostępie do sądu. W świetle powyższego zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności uznać należy za chybiony. Z tych względów i na podstawie art. 184 p.s.a. w związku z art. 197 § 2 p.s.a Sąd orzekł, jak w sentencji.
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 28 stycznia 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie:
Sędzia NSA Urszula Raczkiewicz po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2005 r.
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia [...]" Import-Eksport na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 22 września 2004 r. sygn. akt III SA/Po466/04 o odmowie przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi na decyzje Dyrektora Izby Celnej w Poznaniu z dnia 19 lipca 2004 r. Nr [...] w przedmiocie określenia kwoty długu celnego p o s t a n a w i a:
- oddalić zażalenie-
U Z A S A D N I E N I E
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu postanowieniem z dnia 22 września 2004 r. sygn. akt III SA/Po466/04 odmówił przyznania prawa pomocy [...] prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Wielobranżowe [...] Import-Eksport w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych, w zakresie obejmującym zwolnienie od wpisu sądowego.
Działający w imieniu skarżącego pełnomocnik- radca prawny wniósł do Naczelnego Sądu Administracyjnego zażalenie na to postanowienie zarzucając, że Sąd nie uwzględnił aktualnej sytuacji finansowej strony. Skarżący nie osiąga żadnych przychodów z działalności gospodarczej, pożycza pieniądze od rodziców, które w całości przeznacza na utrzymanie, zaś pożyczkę od brata przeznacza na koszty profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Wniósł skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu w kilkunastu sprawach, w których jego wnioski o przyznanie prawa pomocy zostały oddalone. W przeszłości był człowiekiem zamożnym ale utracił wszelkie oszczędności i środki obrotowe . Obecnie nie może ponieść ciężaru opłat sądowych. Brak zwolnienia od kosztów sądowych doprowadzi do rezygnacji z dochodzenia praw skarżącego przed sądem i stanowić będzie naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dn. 4 listopada 1950 r. ( Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284 )
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270), dalej p.s.a. przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym następuje, gdy wnioskodawca wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Podkreślenia wymaga fakt, że udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i dlatego powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Instytucja ta ma charakter wyjątkowy i jest stosowana w przypadku osób charakteryzujących się trudną sytuacją materialną, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są bardzo ograniczone. Ze wspomnianego przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.s.a. wynika, że ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów postępowania spoczywa na wnioskującym o przyznanie prawa pomocy. W związku z tym zgodnie z art. 252 § 1 p.s.a wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. Wprawdzie z treści oświadczenia strony, ze złożonych dokumentów z odpisów jego zeznań podatkowych wynika, iż działalność gospodarcza prowadzona w latach 2001-2003, przy wielomilionowych obrotach, przynosiła straty, które w 2003 r. przekroczyły kwotę 2 000 000 zł, posiadane przez skarżącego dwa samochody m-ki Mercedes oraz środki na rachunkach bankowych zostały zajęte na pokrycie należności celnych i podatkowych, lecz okoliczności te nie w pełni obrazują możliwości finansowe skarżącego. W piśmiennictwie podnosi się, iż "zasadność wniosku o przyznanie prawa pomocy powinna być rozpatrywana w dwóch aspektach - z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie strona musi ponieść w konkretnym postępowaniu, z drugiej strony jej możliwości finansowych" ( Prawo pomocy w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Przegląd Sądowy nr 11-12/2003 s.85). W zażaleniu skarżący stwierdził, że zmuszony był zaprzestać wykonywania jakichkolwiek czynności związanych z działalnością gospodarczą, od rodziców otrzymuje pomoc pozwalającą na skromne utrzymanie, od brata - " pomoc na zatrudnienie tylko jednego pełnomocnika" w postaci pożyczki w kwocie do 50 000 zł. rocznie .Powyższe okoliczności wskazują że skarżący może liczyć na pomoc rodziny. Skarżący oświadczył, że pozostaje w związku małżeńskim, ale posiada z małżonką rozdzielność majątkową. Nie podał jednakże żadnych dodatkowych informacji, pozwalających wyjaśnić nietypową raczej sytuację, w której małżonkowie nie pozostający w separacji nie utrzymują ze sobą żadnych kontaktów i nie mają wiedzy o warunkach materialnych (źródłach dochodów) współmałżonka. Są to okoliczności szczególnie istotne w tej sprawie, jako że zgodnie z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia pozostawanie w rozdzielności majątkowej. Nadto należy zauważyć, że skarżący jest człowiekiem młodym, w wieku produkcyjnym (ur. W 1969 r. ) i skoro nie ma możliwości prowadzenia działalności gospodarczej mógłby podjąć starania o uzyskanie pracy. O możliwościach finansowych skarżącego świadczy pośrednio także i to , ze w warunkach występującej dużej podaży usług ze strony profesjonalnych pełnomocników procesowych ( adwokatów i radców prawnych ) skarżący za prowadzenie niniejszej sprawy przed sądem I instancji zobowiązał się do uiszczenia na rzecz radcy prawnego opłaty w kwocie 14 400 zł , podczas gdy przewidziana w § 14 ust. 2 pkt 1 lit a rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dn. 28 września 2002 r. ( Dz. U. Nr163, poz 1349, z zm. ) stawka minimalna przy tej wartości przedmiotu sporu jest kilkakrotnie niższa i wynosi 3 600 zł.
W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że zapobiegliwości i przezorności w zakresie ewentualnego przewidzenia możliwości sporów sądowych i czynienia na ten cel oszczędności należy szczególnie wymagać od osób prowadzących działalność gospodarczą. Wszakże samodzielna działalność gospodarcza, prowadzona na własny rachunek wiąże się, ze swej istoty, z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów - także sądowych.
W świetle powyższego, należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż wysokość wpisu sądowego określona w § 1 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193 z 2003r.) w wysokości 2000 złotych, w sytuacji materialnej w jakiej znajduje się skarżący, a zwłaszcza przy uwzględnieniu jego możliwości finansowych nie uzasadnia wniosku o zwolnienie od jego uiszczenia i w tych warunkach nie stanowi dla skarżącego bariery w dostępie do sądu. W świetle powyższego zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności uznać należy za chybiony.
Z tych względów i na podstawie art. 184 p.s.a. w związku z art. 197 § 2 p.s.a Sąd orzekł, jak w sentencji.