Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Sylwester Marciniak, po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia "W." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 28 grudnia 2017 r. sygn. akt I SA/Gd 1436/14 w zakresie umorzenia postępowania w sprawie ze skargi "W." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w G. z dnia 20 maja 2013 r., nr [...], w przedmiocie podatku od towarów i usług za listopad 2011 r. postanawia uchylić zaskarżone postanowienie w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gdańsku.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 grudnia 2017 r., sygn. akt I SA/Gd 1436/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (dalej: sąd pierwszej instancji) umorzył postępowanie w sprawie ze skargi "W." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Gdańsku (dalej: spółka lub skarżąca) na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w G. (dalej: organ odwoławczy) z dnia 20 maja 2013 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług za listopad 2011 r.
W uzasadnieniu postanowienia sąd pierwszej instancji wskazał, że postanowieniem z dnia 16 grudnia 2014 r., sygn. akt I SA/Gd 1436/14, zawieszone zostało postępowanie w tej sprawie na zgodny wniosek stron na podstawie art. 126 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm., dalej: p.p.s.a.). Wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu trzech lat od dnia wydania wskazanego postanowienia, w związku z czym zaszły przesłanki do wydania postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 130 § 1 pkt 1 p.p.s.a.
W zażaleniu na to postanowienie spółka wniosła o jego uchylenie w całości, zarzucając mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie art. 130 § 1 p.p.s.a. przez umorzenie postępowania z uwagi na brak wniosku stron o jego podjęcie złożonego w terminie z art. 130 § 1 pkt 1 p.p.s.a. w sytuacji, w której:
- zawieszenie powinno było nastąpić z urzędu z uwagi na wystąpienie przesłanki z art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a., która ma pierwszeństwo przed zawieszeniem na wniosek na zasadzie art. 126 p.p.s.a., oraz
- strony zgodnie wnioskowały o zawieszenie do dnia zakończenia postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym ze skargi od wyroku WSA w Gdańsku SA/Gd 475/11, co nastąpiło w dniu 20 marca 2017 r., a zatem wiedza o zajściu tego zdarzenia (którą sąd dysponuje z urzędu) winna skutkować odwieszeniem postępowania, nie zaś jego umorzeniem.
W odpowiedzi na zażalenie organ odwoławczy wniósł o jego oddalenie.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie należy uchylić.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że spółka zasadnie wskazuje na pierwszeństwo zawieszenia postępowania z urzędu, o którym mowa w art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. przed zawieszeniem postępowania na zgodny wniosek stron na podstawie art. 126 p.p.s.a. Gdyby przesłanki z obu podstaw występowały równocześnie sąd miałby obowiązek procesować tak, jakby postępowanie było zawieszone z urzędu, tj. nie mógłby zastosować art. 130 § 1 pkt 1 p.p.s.a. mimo wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania na podstawie art. 126 p.p.s.a. Błędnie jednak skarżąca wskazuje, że art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. powinien był znaleźć zastosowanie w sprawie. Zgodnie z tym przepisem sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania, m.in. sądowoadministracyjnego. Dokonując wykładni tego przepisu w ramach rozstrzygnięcia przedstawionego przez Rzecznika Praw Obywatelskich zagadnienia prawnego Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 24 listopada 2008 r., II FPS 4/08, stwierdził, że kluczowe w art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. jest słowo "zależy", według którego jeśli coś zależy od danej sytuacji, to ona decyduje o tym lub ma na to decydujący wpływ (Inny Słownik Języka Polskiego, praca zbiorowa pod red. M. Bańki, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2000, tom P-Ż, s. 1231). Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że nie chodzi przy tym o jakikolwiek wpływ, ale o wpływ przewidziany prawem, a nie na przykład o wpływ wynikający z autorytetu Naczelnego Sądu Administracyjnego. W konsekwencji zawieszenie postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym może nastąpić wtedy, gdy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego wydany w innej sprawie ma decydujący wpływ na rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem pierwszej instancji. Chodzi więc o sytuację, w której sąd nie jest władny samodzielnie rozstrzygnąć zagadnienia wstępnego, które powstało lub wyłoniło się w toku postępowania sądowego. Tylko wówczas zawieszenie postępowania może okazać się konieczne. Wpływu takiego nie ma natomiast orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wydane w innej sprawie tego samego rodzaju jak ta zawisła przed wojewódzkim sądem administracyjnym. Przyczyną tego stanu rzeczy są obowiązujące w postępowaniu przed sądami administracyjnymi uregulowania dotyczące mocy wiążącej orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego. Odwołując się do art. 170 i art. 171 w zw. z art. 193, a także art. 190 p.p.s.a., Sąd wskazał, że moc wiążąca wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego rozciąga się jedynie na sprawę, w której wyrok ten został wydany, a zatem brak jest uzasadnienia prawnego dla zawieszenia postępowania przez wojewódzki sąd administracyjny w oczekiwaniu na prawomocne rozstrzygnięcie analogicznej sprawy przez Sąd drugiej instancji. Skład poszerzony NSA wskazał też na art. 178 ust. 1 Konstytucji RP, który zawiera skierowany do sędziów nakaz samodzielnego rozstrzygania wszystkich zagadnień faktycznych i prawnych, związanych z rozpoznawaną sprawą. Wyjątek od konstytucyjnej zasady niezawisłości sędziowskiej stanowi pytanie prawne i podjęta w jego efekcie uchwała, wyjątek ten nie może być jednak interpretowany rozszerzająco, w kierunku objęcia nim także "zwykłych" rozstrzygnięć najwyższej instancji sądowej w danej kategorii spraw. W odniesieniu do spraw sądowoadministracyjnych oznacza to, iż sędziowie wojewódzkich sądów administracyjnych zobowiązani są samodzielnie rozstrzygać wszystkie związane ze sprawą dylematy faktyczne i prawne. Oczekiwanie zatem przez nich na rozstrzygnięcie spornego zagadnienia przez Naczelny Sąd Administracyjny jest działaniem wbrew dyspozycji art. 178 ust. 1 Konstytucji RP.