Budżetowe prawo, Bankowe prawo, Działalność gospodarcza, Spółdzielnie, Organizacje społeczne
Tezy

1. Przepis par. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 1985 r. w sprawie zasad rozliczeń pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej /Dz.U. nr 43 poz. 204; zm. Dz.U. 1988 nr 11 poz. 86 i nr 35 poz. 273/ jest niezgodny z art. 41 pkt 8 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej; 2. Przepis par. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 października 1988 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zasad rozliczeń pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej /Dz.U. nr 35 poz. 273/ jest niezgodny z następującymi przepisami: a) art. 725 Kodeksu cywilnego; b) art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe /Dz.U. nr 4 poz. 21/; c) art. 2 i art. 4 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych /Dz.U. 1987 nr 35 poz. 201/; d) art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze /Dz.U. nr 30 poz. 210 ze zm./; e) art. 19 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. - Prawo o stowarzyszeniach /Dz.U. nr 94 poz. 808 ze zm./; 3. Przepisy zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 16 września 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad rozliczeń pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej /M.P. nr 30 poz. 207 ze zm./ są niezgodne z przepisem art. 53 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o Narodowym Banku Polskim /Dz.U. nr 4 poz. 22/, który zastąpił obowiązujący w dacie wszczęcia postępowania art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o statucie Narodowego Banku Polskiego /Dz.U. nr 7 poz. 57/.

Przepisy: par. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 1985 r. w sprawie zasad rozliczeń pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej, par. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 października 1988 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zasad rozliczeń pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej oraz w całości zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 16 września 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad rozliczeń pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej, wymienione w pkt 1 orzeczenia podlegają uchyleniu, niezwłocznie a nie później niż w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia doręczenia niniejszego orzeczenia a w wypadku niewykonania tego, tracą one moc z upływem powyższego terminu.

Uzasadnienie strona 1/2

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego wskazane jest kształtowanie tych praw i obowiązków stron w zakresie rozliczeń w drodze ustawowej, co pozwoliłoby na kompleksowe ujęcie rozwiązań prawa bankowego oraz uniknięcie w przyszłości dowolności i nieprawidłowości w regulacji treści rozliczeń co może wystąpić w szczególności przy rozwoju różnych instytucji bankowych. Trybunał Konstytucyjny uważa również za konieczne zwrócenie uwagi Prezesa Narodowego Banku Polskiego na niedopuszczalność regulacji praw i obowiązków stron w formie niepublikowanych instrukcji. Taka forma jest niezgodna z ogólnym porządkiem prawnym i poprawną techniką legislacyjną. Ustawa o Narodowym Banku Polskim z 1989 r. takich legislacji nie przewidują /art. 53/.

Normy wykonawcze nie są izolowanymi i zamkniętymi w sobie całościami. W układzie przyczynowo skutkowym są w założeniu następcze i jako takie nie mogą pozostawać w sprzeczności z ustawą na podstawie której zostały wydane i z nową ustawą. Funkcjonują one nadal w systemie prawa do czasu wydania nowych aktów wykonawczych do tej nowej ustawy. Decyduje tu prymat dawnej i nowej ustawy. Jakkolwiek art. 121 ust. 1 nowego prawa bankowego z 1989 r. zawiera klauzulę ustalającą termin, w którym kwestionowane w tej sprawie przepisy wykonawcze do prawa bankowego z 1982 r. mogą obowiązywać w systemie prawa, nie oznacza to, że tym przepisem ustawa utrzymuje postanowienia aktów prawnych niezgodne z Konstytucją PRL lub przepisami ustaw. Wymieniony przepis ma tylko to znaczenie, że zakreśla tzw. vacatio legis dla wydania prawidłowych aktów wykonawczych do nowej ustawy, jako najdłuższy termin przewidując okres sześciu miesięcy. Inna wykładnia tego unormowania nie jest możliwa, bowiem w świetle art. 14 ust. 1, 16 ust. 1 nowego prawa bankowego z 1989 r. i art. 53 ustawy o Narodowym Banku Polskim z dnia 31 stycznia 1989 r. utrzymanie uregulowań zawartych w par. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 1989 r., a w związku z tym i kwestionowanego zarządzenia Prezesa NBP z dnia 16 września 1985 r. oraz par. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 października 1988 r. prowadziłoby do wzajemnej niezgodności przepisów nowego prawa bankowego, podważając tym samym realizację przebudowy tego prawa na nowych podstawach.

Przyjęta w tym przepisie swoboda w dysponowaniu środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym doznawała ograniczenia tylko w zakresie ustalonym przez posiadacza rachunku bankowego w umowie zawartej z bankiem i z przyczyn wymienionych w art. 24 ustawy Prawo Bankowe z 1982 r.

Analizując szerzej utrzymany do roku 1991 /a ograniczony w art. 121 ust. 1 nowego Prawa Bankowego do 6 miesięcy, poczynając od 10 lutego 1989 r./ na rzecz przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" sposób rozliczeń bezgotówkowych poprzez "polecenie pobrania", trzeba stwierdzić, że prowadzi on do ograniczenia, a więc i naruszenia autonomii woli stron umowy rachunku bankowego, która wynika z art. 725 Kc, skoro w zdaniu drugim przepis ten stanowi, że bank przeprowadza rozliczenia pieniężne na zlecenie posiadacza rachunku.

Strona 1/2