1) par. 8 i par. 9 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1991 r. w sprawie zasad i trybu rozliczeń w razie zwrotu wywłaszczonych nieruchomości /Dz.U. nr 72 poz. 315/ jest niezgodny z art. 69 ust. 3, art. 48 ust. 1, art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /t.j. Dz.U. 1991 nr 30 poz. 127; zm. Dz.U. nr 103 poz. 446; nr 107 poz. 464/ w związku z art. 104 par. 2 Kpa oraz art. 7 ust. 2 i art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95; zm. Dz.U. nr 34 poz. 199; nr 43 poz. 253; nr 79 poz. 467; nr 89 poz. 518; Dz.U. 1991 nr 4 poz. 18; nr 110 poz. 473/ i z art. 41 pkt 8 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; 2) przepisy par. 8 i par. 9 ust. 2 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów nie są niezgodne z art. 44 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; 3) Trybunał Konstytucyjny równocześnie stwierdza, że na podstawie art. 9 ust. 1 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym /t.j. Dz.U. 1991 nr 109 poz. 470/ przepisy par. 8 i par. 9 ust. 2 rozporządzenia wymienionego w pkt 1 sentencji orzeczenia, z zastrzeżeniem wynikającym z art. 9 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, podlegają zmianie bądź uchyleniu zgodnie z treścią orzeczenia nie później niż w terminie trzech miesięcy od przedłożenia orzeczenia Radzie Ministrów. W przeciwnym razie przepisy te w zakresie objętym orzeczeniem tracą moc z upływem trzymiesięcznego terminu.
Według art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /t.j. Dz. U. 1991 nr 30 poz. 127; zm. Dz.U. 1991 nr 105 poz. 446 i nr 107 poz. 464/ nieruchomość wywłaszczona lub jej część podlega zwrotowi na rzecz poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego na jego wniosek, jeżeli stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Przepis art. 69 ust. 2 określa, jaką treść ma zawierać decyzja o zwrocie, natomiast ust. 3 tego przepisu zobowiązuje Radę Ministrów do określenia, w drodze rozporządzenia zasad i trybu rozliczeń w razie zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Z kolei art. 48 ust. 1 powołanej ustawy postanawia, iż o wywłaszczeniu i odszkodowaniu, nadaniu nieruchomości zamiennej oraz o zwrocie nieruchomości orzeka rejonowy organ rządowej administracji ogólnej na przeprowadzeniu rozprawy. Artykuł 5 pkt 21 ppkt I lit. "c" ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 34 poz. 198 ze zm./ stanowi, iż orzekanie o wywłaszczeniu, odszkodowaniu, nadaniu nieruchomości zamiennej oraz o zwrocie nieruchomości należy do właściwości rejonowych organów rządowej administracji ogólnej.
Tymczasem w dniu 16 lipca 1991 r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie zasad i trybu rozliczeń w razie zwrotu wywłaszczonych nieruchomości /Dz.U. nr 72 poz. 315/, w którym powołując się na upoważnienie zawarte w art. 69 ust. 3 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości uregulowała nie tylko sprawę zasad i trybu rozliczeń w razie zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, lecz również kwestie kompetencyjne, które zostały uregulowane w wymienionym art. 48 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz w art. 5 pkt 21 ppkt I lit. "c" ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej. W szczególności par. 8 rozporządzenia Rady Ministrów stanowi: "Zarząd gminy wydaje decyzje o uznaniu nieruchomości lub jej części za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu lub w umowie nabycia nieruchomości na podstawie art. 6 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości" /Dz.U. 1974 nr 10 poz. 64; zm. Dz.U. 1982 nr 11 poz. 79/. Z kolei par. 9 ust. 1, stanowi, iż decyzja o zwrocie nieruchomości powinna również określać sposób i terminy zwrotu należności a par. 9 ust. 2 tego rozporządzenia, że decyzje o których mowa w ust. 1, wydaje rejonowy organ rządowej administracji ogólnej.
Upoważnienie ustawowe zawarte w art. 69 ust. 3 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości wskazuje, że ustawodawca określił w nim zakres uregulowania, jaki w drodze rozporządzenia powierzył Radzie Ministrów. Jednoznacznie wynika z tego przepisu, że Rada Ministrów została upoważniona do określenia w rozporządzeniu zasad i trybu rozliczeń w razie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Wobec tego przedmiotem regulacji prawnej opartej o powyższe upoważnienie nie mogło być ponadto powierzenie zarządom gmin wydawania decyzji o uznaniu nieruchomości lub jej części za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu lub umowie nabycia nieruchomości na podstawie art. 6 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości.