Par. 3 ust. 3 pkt 2, 3 i 5 zarządzenia Ministra Finansów z dnia 10 listopada 1995 r. w sprawie stawek podatku akcyzowego dla wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego, niektórych innych napojów alkoholowych, paliw do silników, wyrobów tytoniowych oraz zwolnień od tego podatku /M.P. nr 61 poz. 684 ze zm./, jest niezgodny z art. 1 i art. 6 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 84 poz. 426 ze zm./, z art. 56 ust. 2 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r., a także z art. 37 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym /Dz.U. nr 11 poz. 50 ze zm./ i art. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r o działalności gospodarczej /Dz.U. nr 41 poz. 324 ze zm./, a nadto: na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym /t.j. Dz.U. 1991 nr 109, poz. 470 ze zm./ w części zaskarżenia odnoszącej się do par. 3 ust. 3 pkt 4, postanowił postępowanie umorzyć.
Kilku ogólnych uwag wymaga struktura zwolnień od podatku akcyzowego, uregulowanych w par. 3 ust. 3 zaskarżonego zarządzenia Ministra Finansów z dnia 10 listopada 1995 r. Nie jest ona jednorodna i zawarte tam zwolnienia mają odmienne uzasadnienie merytoryczne. Względnie jednorodny charakter posiada zwolnienie uregulowane w pkt 1 i 3 i do niedawna w pkt 4.
Sprzedaż wymienionych w tych przepisach wyrobów paliwowych została zwolniona od podatku akcyzowego w całości lub części, ponieważ komponenty stosowane przy ich produkcji zostały zakupione po cenach zawierających już podatek akcyzowy, bądź przy imporcie określonych składników, podatek ten został pobrany przez urzędy celne. Innymi słowy podatek akcyzowany został już zapłacony wcześniej, stąd jego kwota zawarta w cenach półproduktów paliwowych pomniejsza podatek należny od sprzedaży finalnych produktów paliwowych, wytworzonych przy ich użyciu. Wynika to z faktu, iż podatek akcyzowy jest podatkiem jednokrotnym, tzn. obciążającym wyłącznie producenta lub importera gotowych wyrobów akcyzowych. Omawiane tu odliczenie podatku /obniżka/ mieści się w zakresie pojęcia "zwolnienia od podatku" i stanowi formę takiego zwolnienia /tak w odniesieniu do podatku dochodowego od osób prawnych wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 maja 1994 r., Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 1996 mr 1 poz. /.
Odmienne uzasadnienie ma natomiast zwolnienie zawarte w pkt 5; chodzi tu o paliwa silnikowe /oraz o oleje smarowe i specjalne/ wytwarzane przez rafinerie, do których ropa naftowa jest dostarczana transportem kolejowym lub samochodowym. Koszty transportu ropy naftowej wyżej wymienionymi środkami są znacznie wyższe niż jej przesyłanie rurociągami /z tego ostatniego sposobu transportu nie mogą jednak korzystać rafinerie oddalone od istniejących sieci rurociągów/, stąd obniżenie /zwolnienie częściowe/ podatku akcyzowego ma tu na celu wyrównanie różnicy kosztów transportu ropy naftowej dostarczanej do rafinerii transportem kolejowym lub samochodowym.
Nieco odmienny charakter, lecz tylko w aspekcie podmiotowym, na uregulowane w pkt 2 zwolnienie od podatku akcyzowego sprzedaży benzyn bazowych oraz olejów napędowych oraz ich komponentów rafineriom ropy naftowej, zużywającym te produkty do dalszego przerobu. Przepis ten zwalnia od podatku nie bezpośrednio rafinerie ropy naftowej, lecz podatników będących dostawcami półproduktów paliwowych na rzecz rafinerii. Należy przy tym sądzić, iż chodzi tu o dostawców krajowych, gdyż o imporcie komponentów mowa jest w pkt 3. Omawiane zwolnienie od podatku zostało podyktowane /prawdopodobnie/ tym, iż podatkiem akcyzowym będzie obciążony produkt finalny wytworzony przez rafinerie ropy naftowej.
Jednakże rozwiązanie to przynosi korzyść rafineriom, gdyż nabycie wymienionych produktów przeznaczonych do dalszego przerobu po niższych cenach /bo nie obciążonych podatkiem akcyzowym/ wpływa odpowiednio na niższą cenę produktu finalnego, wytworzonego z tych składników.