Trybunał Konstytucyjny orzeka Paragraf 20a rozporządzenia Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą z dnia 22 sierpnia 1990 r. w sprawie dozoru i kontroli celnej oraz poboru opłat /Dz.U. nr 61 poz. 357 ze zm./ w brzmieniu ustalonym przez par. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą z dnia 23 czerwca 1994 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie dozoru i kontroli celnej oraz poboru opłat /Dz.U. nr 76 poz. 347/ w zakresie, w jakim po wejściu w życie par. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą z dnia 26 lipca 1995 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie dozoru i kontroli celnej oraz poboru opłat /Dz.U. nr 90 poz. 451/ może być stosowany do sytuacji z okresu poprzedzającego to wejście w życie jest niezgodny z art. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 84 poz. 426; zm. Dz.U. 1995 nr 38 poz. 184/ oraz z art. 56 ust. 3 powołanej wyżej Ustawy Konstytucyjnej.
postanawia w pozostałym zakresie umorzyć postępowanie na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym /Dz.U. nr 109 poz. 470; zm. Dz.U. 1993 nr 47 poz. 213 oraz Dz.U. 1994 nr 122 poz. 593/.
Trybunał Konstytucyjny zbadał najpierw ewolucję unormowań dotyczących opłat manipulacyjnych dodatkowych.
Art. 70 ust. 2 pkt prawa celnego upoważnia Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą do określenia w drodze rozporządzenia m.in. "stawki opłat (...) manipulacyjnych dodatkowych".
W wykonaniu tego upoważnienia wydane zostało rozporządzenie z dnia 22 sierpnia 1990 r. w sprawie dozoru i kontroli celnej oraz poboru opłat. Paragraf 20 ustalił stawki opłat manipulacyjnych dodatkowych, m.in. wiążąc je z wartością celną bądź rynkową towaru i wielkością opóźnienia w wykonaniu obowiązków celnych. W sposób jednolity przyjęto kumulatywną dzienną stawkę 0,3 procent wartości towaru jako podstawę kalkulacji opłaty manipulacyjnej dodatkowej.
Unormowanie to zostało zakwestionowane przed Trybunałem Konstytucyjnym przez Rzecznika Praw Obywatelskich. W orzeczeniu z dnia 1 marca 1994 r. U 7/93 - OTK 1994 cz. I poz. 5 Trybunał podzielił zarzuty Rzecznika i uznał, że przepis ten jest niezgodny z upoważnieniem zawartym w ustawie - Prawo celne i tym samym narusza przepisy art. 56 ust. 3 Małej Konstytucji i art. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy.
(...) Wobec nieuchylenia powyższych przepisów w terminie, Prezes Trybunału Konstytucyjnego ogłosił, z dniem 24 czerwca 1994 r. - utratę mocy obowiązującej par. 20 cytowanego rozporządzenia.
W dniu 4 lipca 1994 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Współpracy z Zagranicą z dnia 23 czerwca 1994 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dozoru i kontroli celnej oraz poboru opłat. Nowy par. 20a rozporządzenia zmieniał stawki opłat manipulacyjnych dodatkowych (...).
(...) w rozporządzeniu z dnia 26 lipca 1995 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie dozoru i kontroli celnej oraz poboru opłat zmieniono par. 20a. W szczególności odstąpiono od kalkulowania tej opłaty jako odsetka wartości celnej towaru i przyjęto stawki zryczałtowane (...).
Trybunał Konstytucyjny rozważył następnie konsekwencje wejścia w życie powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą z dnia 26 lipca 1995 r.
Nadało ono nową treść przepisowi par. 20a rozporządzenia z dnia 22 sierpnia 1990 r. /w brzmieniu ustalonym przez rozporządzenie z dnia 23 czerwca 1994 r./.
Doszło w ten sposób do uchylenia przepisu będącego przedmiotem zaskarżenia, a ponieważ Rzecznik Praw Obywatelskich nie zakwestionował konstytucyjności nowego par. 20a powstało pytanie, czy sprawę należy umorzyć na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Art. 4 ust. 2 tej ustawy nakazuje umorzenie postępowania, jeżeli przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał nastąpiła utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego będącego przedmiotem kontroli. W początkowym orzecznictwie utożsamiono uchylenie przepisu z utratą przezeń mocy obowiązującej, nawet jeżeli przepis uchylający nie zawierał odpowiedniej regulacji przejściowej /zwłaszcza postanowienie z dnia 21 września 1987 r. P 3/87 - OTK 1987 poz. 5/. Później jednak Trybunał zmienił stanowisko i - ostatecznie - w uchwale z dnia 14 września 1994 r. W 5/94 - OTK 1994 cz. II poz. 44/ przyjął, że "uchylenie przepisu nie zawsze jest równoznaczne z utratą przez ten przepis w całości mocy obowiązującej. Pogląd ten należy - mutatis mutandis - odnieść również do zmiany przepisu. Dopiero treść normy derogującej czy przejściowej pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy uchylony lub zmieniony przepis utracił moc obowiązującą w tym znaczeniu, że nie może być w ogóle stosowany".