Podatkowe postępowanie, Podatki inne, Podatek dochodowy od osób prawnych, Cudzoziemcy, Działalność gospodarcza, Budżetowe prawo
Tezy

1. Instrukcja nr 4/SP Ministra Finansów z dnia 14 grudnia 1989 r. w sprawie wzorów rocznego bilansu i rachunku wyników oraz sposobu ich sporządzania przez podatników obowiązanych do prowadzenia ksiąg handlowych /Dz.Urz. MF nr 10 poz. 27/ w części dotyczącej różnic kursowych jest zgodna: - z ustawą z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym /Dz.U. 1989 nr 27 poz. 147 ze zm./. w szczególności z jej art. 1 ust. 1, art. 5-6 i art. 11 z związku z art. 7 ust. 1 i art. 12 ust. 2 pkt 13 w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 12 stycznia 1991 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania /Dz.U. nr 9 poz. 30/ oraz - z ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. nr 3 poz. 12 ze zm./, w szczególności z jej art. 1, art. 5-6 w związku z art. 7 ust. 1 i art. 10 ust. 2 pkt 16 w brzmieniu ustalonym wymienioną wyżej ustawą z dnia 12 stycznia 1991 r.

2. Wymieniona w pkt 1 orzeczenia Instrukcja nr 4/SP Ministra Finansów z dnia 14 grudnia 1989 r. w części dotyczącej różnic kursowych jest niezgodna: - z art. 38 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /Dz.U. nr 27 poz. 111 ze zm./, - a w odniesieniu do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność gospodarczą z udziałem podmiotów zagranicznych - także z art. 250-251, art. 425-426 Kodeksu handlowego /Dz.U. 1934 nr 57 poz. 502 ze zm./ w związku z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1989 r. o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych /Dz.U. nr 41 poz. 325 ze zm./.

Uzasadnienie strona 1/2

Objęte wnioskiem instrukcja nr 4/SP Ministra Finansów oraz pismo okólne Ministerstwa Finansów z dnia 12 lipca 1989 r. ze względu na ich generalno-abstrakcyjny charakter wyróżniający się w nałożeniu na podatników określonych obowiązków z zakresu rachunkowości mających na celu opodatkowanie podatkiem dochodowym różnic kursowych, uznać należy za akty normatywne w rozumieniu powołanego wyżej art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. W orzeczeniu z dnia 7 czerwca 1988 r. U/15/88 /OTK 1989 poz. 10/ wyjaśniono, że czynności aparatu pomocniczego ministra podjęte w granicach jego kompetencji, należy traktować jako czynności podjęte w imieniu ministra jako naczelnego organu administracji państwowej, co pozwala na uznanie, że zakwestionowane pismo okólne Ministra Finansów z dnia 12 lipca 1989 r. podpisane przez wicedyrektora Departamentu Systemu Opodatkowania Osób Prawnych, jako akt normatywny pochodzący od naczelnego organu administracji państwowej, podlega kontroli przez TK.

Art. 4 ust. 1 ustawy o TK dotyczy aktów normatywnych stanowiących przedmiot kontroli TK, na co w szczególności wskazuje odesłanie do jego końcowej części do art. 3 wymienionej ustawy odnoszącego się do aktów normatywnych poddanych kontroli TK /zob. P 2/88 i P 1/90 OTK 1991 poz. 7 i poz. 6/. Przyjętą w nim zasadę dokonywania oceny według aktualnie obowiązujących przepisów odnieść należy a fortiori także do przepisów ustaw lub Konstytucji stanowiących podstawę kontroli legalności i konstytucyjności kwestionowanych aktów normatywnych. Celem bowiem powyższej kontroli jest w razie stwierdzenia niezgodności z Konstytucją lub ustawami zakwestionowanych przepisów zmiana lub uchylenia tych przepisów, do czego dojść nie może, gdy wskutek zmiany przepisów stanowiących podstawę kontroli usunięcia została niezgodność między nimi a zakwestionowanymi aktami normatywnymi. Żaden przepis ustawy o TK nie daje przy tym Trybunałowi prawa do orzekania w przedmiocie zgodności kwestionowanych aktów normatywnych z Konstytucją lub ustawami w brzmieniu obowiązującym przed ich zmianą mającymi nadal zastosowanie dla oceny konkretnego stosunku prawnego.

Mimo materialnej zgodności instrukcji nr 4/SP Ministra Finansów z przepisami ustaw o podatku dochodowym z 1972 i 1989 r. w ich aktualnym brzmieniu instrukcja ta budzi zastrzeżenia z przyczyn formalnych, mianowicie ze względu na formę, w której została wydana. Badanie zachowania prawem przewidzianej formy aktu normatywnego należy do kognicji TK /por. orzeczenie U 13/90 OTK 1990 poz. 8/. Wiąże się ona z kompetencją oraz dochowaniem trybu, wymaganym do wydania aktu normatywnego, których badanie należy do właściwości TK zgodnie z art. 2 ustawy o Trybunale.

W świetle art. 42 ust. 1 Konstytucji przepisy wykonawcze ministrów do ustawy winny być wydane w drodze rozporządzenia lub zarządzenia. Zazwyczaj forma aktu wykonawczego określona zostaje w przepisie ustawy zawierającym upoważnienie do jego wydania. Gdy ustawa nie określa formy aktu wykonawczego ministra, winno to nastąpić w drodze zarządzenia. Jeżeli akt wykonawczy wydawany jest na podstawie kilku upoważnień ustawowych, z których część wymaga wydania rozporządzenia a inne zarządzenia /bądź też nie określają formy aktu wykonawczego/ zrozumiały jest wniosek o konieczności wydania takiego aktu wykonawczego w drodze rozporządzenia.

Strona 1/2