Art. 17[2] ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 104 poz. 450 ze zm./ dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 138 poz. 681/ rozumiany jako pozbawiający emerytów i rencistów waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych za IV kwartał 1995 r. jest - w zakresie, w jakim wyłącza stosowanie w I kwartale 1996 r. art. 17 powołanej ustawy z dnia 17 października 1991 r. - niezgodny z art. 1 i art. 70 ust. 2 pkt 1 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 84 poz. 426 ze zm./ przez to, że nie ustanawiając żadnego mechanizmu waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych za IV kwartał 1995 r. narusza istotę prawa do waloryzacji emerytur i rent, zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasadę sprawiedliwości społecznej.
W zakresie nie objętym pkt 1 niniejszego orzeczenia art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 138 poz. 681/ jest zgodny z art. 1, art. 3, i art. 70 ust. 2 pkt 1 i nie jest niezgodny z art. 7 powołanych przepisów konstytucyjnych.
Art. 1 pkt 7 powołanej wyżej ustawy z dnia 29 września 1995 r. nie jest niezgodny z art. 1, art. 3, i art. 70 ust. 2 pkt 1 powołanych przepisów konstytucyjnych.
Trybunał Konstytucyjny rozważył, co następuje.
Ustawa z dnia 20 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent (...) została zaskarżona w ubiegłym roku, w trybie kontroli prewencyjnej przez Prezydenta RP, który zarzucił jej, iż wprowadza na rok 1996 mniej korzystny niż dotąd obowiązujący wskaźnik waloryzacji emerytur i rent oraz nadmiernie ogranicza częstotliwość waloryzacji. Trybunał Konstytucyjny oceniając zasadność tych zarzutów orzeczeniem z dnia 20 listopada 1995 r. /K 23/95/ orzekł, iż art. 1 pkt 4 tej ustawy jest zgodny z art. 1 przepisów konstytucyjnych.
W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał Konstytucyjny zajął stanowisko, iż kompetencja wyboru najbardziej trafnych rozwiązań prawnych w przedmiocie waloryzacji świadczeń emerytalnych i rentowych należy do parlamentu, który ponosi odpowiedzialność polityczną za sposób wykorzystania kompetencji prawotwórczych. Trybunał Konstytucyjny poddaje zaś ocenie ustawowo określone mechanizmy waloryzacji z punktu widzenia zapewnienia na tej drodze świadczeniom emerytalnym i rentowym realnej wartości. Podobnie określenie częstotliwości przeprowadzanych waloryzacji należy w określonych granicach do parlamentu. Z punktu widzenia standardów europejskich przyjmuje się, iż waloryzacja świadczeń emerytalnych i rentowych powinna mieć miejsce co najmniej raz w roku. Za częstszym jej przeprowadzaniem przemawia zaś z reguły wysoka skala inflacji.
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu orzeczenia z dnia 20 listopada 1995 r. wskazał nadto, iż pełniejsza ocena konstytucyjności zakwestionowanych przepisów tej ustawy będzie mogła nastąpić dopiero w trakcie kontroli następczej. Trybunał Konstytucyjny wydając wskazane orzeczenie oparł się na domniemaniu zgodności zaskarżonej ustawy z Konstytucją, które to domniemanie nie zostało w sposób nie budzący wątpliwości, w tym postępowaniu obalone.
Nie zostało ono obalone także w sprawie niniejszej, gdy chodzi o generalny mechanizm waloryzacji, a zwłaszcza zastąpienie w ustawie z dnia 29 września 1995 r. waloryzacji płacowej przez cenową. Trybunał Konstytucyjny jest zdania, że pełna ocena skutków stosowania nowego systemu waloryzacji dla obywateli możliwa będzie dopiero po pełnym zrealizowaniu tego systemu, a więc po przeprowadzeniu waloryzacji we wrześniu 1996 r. i ewentualnego wyrównania w marcu 1997 r. Obecnie zaś Trybunał nie widzi podstaw uzasadniających odstąpienie od stanowiska zawartego w orzeczeniu z dnia 20 listopada 1995 r. /K 23/95/ i uznanie, że cały art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. jest niezgodny z art. 1, art. 3, art. 7 czy art. 70 ust. 2 pkt 1 przepisów konstytucyjnych.
Przedstawiciel Sejmu zgłosił nadto zarzut res iudicata przeciwstawiając się dopuszczalności ponownego rozstrzygania o tych zarzutach przez Trybunał Konstytucyjny. Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym ustanawia jednak w art. 7 ust. 3 jedynie zakaz ponownego rozpoznania sprawy w przypadku oddalenia przez Sejm orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność aktu ustawodawczego z Konstytucją. W uzasadnieniu orzeczenia z dnia 8 listopada 1994 r. /P 1/94/ Trybunał Konstytucyjny zwrócił już uwagę, że zakwestionowanie przepisu badanego w innej sprawie nie przesądza o tożsamości zakresu kontroli. Przedmiotowe granice kontroli wyznacza związek między normą kontrolowaną a normatywnym wzorcem. Przedmiotem wniosku i postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie K 23/95 nie było zagadnienie przeprowadzenia waloryzacji za IV kwartał 1995 r. W czasie postępowania w tej sprawie nie była jeszcze znana skala wzrostu przeciętnych wynagrodzeń w tym kwartale, a w szczególności nie było wiadomo czy przekroczy ona próg 110 procent uruchamiający zgodnie z art. 17 wskazanej ustawy z 1991 r. mechanizm waloryzacji. Wnioskowana przez przedstawiciela Sejmu rozszerzająca wykładnia zakazu ponownego rozpoznania sprawy przez Trybunał Konstytucyjny musiałaby skłaniać do bardziej rygorystycznej kontroli prewencyjnej zgodności aktów ustawodawczych z Konstytucją.