1. Przepisy art. 10 zdanie pierwsze w związku z art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz o zmianie ustawy o podatku rolnym /Dz.U. nr 10 poz. 53/ w części zmieniającej art. 2 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin /Dz.U. nr 40 poz. 268/ są niezgodne z art. 8 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej; 2. Umarza postępowanie w części dotyczącej ust. 1 pkt 3 obwieszczenia Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 października 1988 r. w sprawie wysokości składki na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników Indywidualnych w 1989 r. /M.P. nr 30 poz. 277/.
Art. 15 pkt 1 i 3 Konstytucji nakazuje stwarzać rolnictwu warunki zapewniające stały wzrost produkcji rolnej, sprzyjając przeobrażeniom wsi oraz podniesieniu dobrobytu rolników. Przepisy te wyznaczają zatem określony kierunek postępowania nie określając jednak ani czasu, ani sposobu jego realizacji. Będąc przepisami programowymi oznaczają związanie organów stanowiących prawo obowiązkiem realizowania zasadniczego, wytyczonego przez nie kierunku rozwoju i osiągania zgodnych z nim celów w poszczególnych dziedzinach życia społecznego. Jest to dyrektywa kierunkowej /postępującej/ zgodności prawa z Konstytucją, z której wynika także zakaz pogarszania obiektywnego stanu rzeczy w zakresie socjalnego położenia ludności wsi i stanu produkcji rolnej, istniejącego w chwili wydania nowych aktów normatywnych. Przepisy art. 15 pkt 1 i 3 Konstytucji PRL nie mogą - wbrew stanowisku wnioskodawcy - stanowić podstawy do oceny konstytucyjności kwestionowanych przez niego przepisów ustawowych, a to dlatego, iż postanowienia programowe Konstytucji nie kształtują konstytucyjno-prawnej sytuacji obywateli, nie stanowią podstawy praw obywateli, ani też nie określają treści tych praw.
Zasada nie działania prawa wstecz, nie jest co prawda wprost wyrażona w Konstytucji, jednakże jak stwierdził Trybunał w swym pełnym składzie, wynika ona z art. 8 ust. 1 Konstytucji, który formułuje zasadę praworządności materialnej, stanowiąc, iż prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają być "wyrazem interesów i woli ludu pracującego" oraz także z zasady zaufania obywateli do państwa, wyrażonej w wielu artykułach Konstytucji, w tym art. 9, art. 20 ust. 2, art. 101 i innych ustanawiających podstawowe prawa wolności obywateli gwarantujących ich ochronę. Zasada zaufania obywateli do państwa, leżąca u podstaw wielu artykułów Konstytucji, jest podobnie jak i zasada praworządności materialnej zasadą prawnokonstytucyjną, co oznacza, iż rodzi ona określone obowiązki w sferze działania państwa. Kryje się za tym w szczególności obowiązek kształtowania prawa w taki sposób, by nie ograniczać praw obywateli, konstruując system prawa jasny, spójny i zrozumiały dla obywateli, dający im gwarancję stabilności prawa. Zasada zaufania do państwa, wymaga by nie nadawać ustanowionym normom prawnym mocy wstecznej.
Wprowadzenie przepisów zmieniających obowiązki finansowe obywateli nie powinno ich zaskakiwać, a tym bardziej obowiązywać z mocą wsteczną. Jest to niezgodne z ogólnym porządkiem prawnym, a także z ustaloną od dawna w doktrynie prawno-finansowej zasadą, iż wszelkie obciążenia obywateli, powinny nie tylko być stabilne, ale z góry, zawczasu znane. Naruszenie zasady "nie działania prawa wstecz" miało miejsce w przedmiotowej sprawie, kilkakrotnie i to w różnych aktach normatywnych. Po pierwsze w tekście o zmianie z dnia 20 kwietnia 1989 r. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin wprowadzono w art. 10 postanowienie iż ustawa obowiązuje z dniem jej ogłoszenia z mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 1989 r. Nastąpiło więc ewidentne naruszenie reguły "lex retro non agit".
Wydane na tej podstawie przez Radę Ministrów przepisy wykonawcze zmieniające rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 marca 1983 r. /Dz.U. nr 2 poz. 10/ wydane zostały 23 sierpnia 1989 r.