1. Art. 1 pkt 8 i art. 2 ustawy z dnia 21 października 1994 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz ustawy zmieniającej ustawę o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. nr 123 poz. 601/ są niezgodne z art. 1 i art. 3 ust. 2 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym przez to, że doszły do skutku w niewłaściwym trybie ustawodawczym - przy przekroczeniu wynikających z art. 16 ust. 1 tejże Ustawy Konstytucyjnej granic dopuszczalności postępowania ustawodawczego zainicjowanego pilnym projektem ustawy wniesionym przez Radę Ministrów; 2. W następstwie niezgodności, o której mowa w pkt 1, niezgodne z Konstytucją są również: art. 88a ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. 1991 nr 30 poz. 127 ze zm./ oraz art. 2c ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. nr 79 poz. 464 ze zm./ - w takim zakresie, w jakim obydwa te przepisy zostały znowelizowane powołaną wyżej ustawą z dnia 21 października 1994 r., to jest w zakresie, w jakim określone w tych przepisach roszczenia zostały przyznane "innym osobom prawnym"; 3. Ponadto powołane wyżej: art. 88a ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art. 2c ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości - w takim zakresie, w jakim określone w tych przepisach roszczenia zostały przyznane "innym osobom prawnym" w stosunku do gruntów stanowiących własność gmin: a) są niezgodne z art. 1 powołanych przepisów konstytucyjnych także przez to, że zawierają treść naruszającą zasady demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej, a w szczególności zasadę proporcjonalności i zasadę zaufania do państwa i do stanowionego przezeń prawa, b) nie są niezgodne z art. 7 i z art. 67 ust. 2 tychże przepisów konstytucyjnych.
1. W pierwszej kolejności należało rozważyć, czy zaskarżone fragmenty noweli z dnia 21 października 1994 r. doszły do skutku w określonym Konstytucją trybie ustawodawczym. W demokratycznym państwie prawnym, którym w myśl art. 1 przepisów konstytucyjnych jest Rzeczpospolita Polska, normy obowiązującego prawa muszą być stanowione w trybie określonym Konstytucją. Zgodnie z art. 3 ust. 2 tychże przepisów konstytucyjnych każdy organ państwa, nie wyłączając organów stanowiących prawo, może podejmować działania władcze wyłącznie na podstawie przepisów prawa. W przypadku działań władczych polegających na stanowieniu prawa /uchwalaniu ustaw/ zasadnicze podstawy prawne tworzą przepisy rangi konstytucyjnej określające kompetencje organów uczestniczących w procesie ustawodawczym oraz tryb ustawodawczy. Wszelkie naruszenie kompetencji czy uchybienia proceduralne w stanowieniu ustaw, w stosunku do nadrzędnych norm rangi konstytucyjnej regulujących tryb ustawodawczy, muszą być oceniane tak samo, jak niezgodność treści stanowionych przepisów z normami rangi konstytucyjnej.
Powyższy wniosek, wyprowadzony wprost z norm rangi konstytucyjnej, znajduje potwierdzenie w treści art. 2 ustawy o TK, w myśl którego Trybunał, orzekając o zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją, bada nie tylko treść takiego aktu, ale także kompetencję oraz zachowanie ustawowego trybu wymaganego do wydania aktu. Zasadnicze elementy ustawowego trybu wymaganego do wydania ustawy uregulowane są obecnie w przepisach Ustawy Konstytucyjnej z 1992 r.
Zakwestionowane przez Wnioskodawców przepisy zostały ustanowione w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego /zwanym dalej "pilnym trybem ustawodawczym"/. Pilny tryb ustawodawczy jest instytucją rangi konstytucyjnej i ma charakter szczególny w stosunku do postępowania ustawodawczego toczącego się na zasadach ogólnych /zwanego w dalszym ciągu "zwykłym trybem ustawodawczym"/. Ustrojodawca w art. 16 ust. 2 cyt. Ustawy Konstytucyjnej przewiduje wyraźnie odrębności trybu pilnego, które powinny być określone w regulaminie Sejmu, ale zauważyć trzeba, że niektóre odrębności wynikają wprost z przepisów art. 16 tejże Ustawy Konstytucyjnej, mając tym samym rangę norm konstytucyjnych.
Po pierwsze, postępowanie ustawodawcze w trybie pilnym może toczyć się tylko z inicjatywy Rady Ministrów /wniosek z art. 16 ust. 1 na tle art. 15 ust. 1/.
Po drugie, tryb pilny może być zastosowany tylko "w uzasadnionych wypadkach" /art. 16 ust. 1/, co oznacza w szczególności, że wnosząc w imieniu Rady Ministrów pilny projekt ustawy należy wskazać okoliczności uzasadniające zastosowanie tego szczególnego trybu ustawodawczego.
Po trzecie, poprawki do projektu pilnego muszą być zgłaszane zawsze komisji sejmowej /art. 16 ust. 3/.
Po czwarte, Senat ma tylko 7 dni na rozpatrzenie ustawy /art. 16 ust. 4 w zw. z art. 17 ust. 2/.
Po piąte, Prezydent ma tylko 7 dni na podpisanie ustawy i zarządzenie jej ogłoszenia albo odmowę jej podpisania bądź wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie jej zgodności z Konstytucją /art. 17 ust. 4 w zw. z art. 18 ust. 2-4/.