Sprawy nieobjęte symbolami podstawowymi 601-644 oraz od 646-652, Administracyjne postępowanie, Ubezpieczenie społeczne
Tezy

1. Przepisy art. 33 ust. 1 pkt 5 od słowa "z zastrzeżeniem" oraz ust. 4 i 5 tego artykułu ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin /Dz.U. nr 40 poz. 267; zm. Dz.U. 1984 nr 52 poz. 268, Dz.U. 1984 nr 52 poz. 270, Dz.U. 1986 nr 1 poz. 1/ są niezgodne z przepisami art. 5 pkt 5 art. 8 ust. 1, art. 67 ust. 2 i art. 70 ust. 1 i 2 pkt 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, 2. Przepisy art. 35 ust. 2 i art. 49 ust. 2 ustawy powołanej w pkt 1 niniejszego orzeczenia są zgodne z przepisami art. 5 pkt 5, art. 67 ust. 2 i art. 70 ust. 1 i 2 pkt 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Uzasadnienie strona 1/5

Dziedzinę praw i wolności obywatelskich /także obowiązków/, w szczególności ogólne zasady, treść i granice poszczególnych praw podstawowych, reguluje Konstytucja w rozdziale 8, a także w innych przepisach, które odnoszą się do praw obywateli. Konkretyzacja ogólnych dyspozycji Konstytucji w tej dziedzinie w zakresie w jakim to jest niezbędne dla ich realizacji, należy do Sejmu jako organu ustawodawczego. Stosownie bowiem do treści konstytucyjnych przepisów o prawach i obowiązkach obywateli stanowi materię wyłączności ustawy.

Nie do przyjęcia jest (...) stanowisko Prokuratora Generalnego, że to co ustawa przyzna obywatelowi może mu być przez ustawę odebrane. Ze względu na ochronę praw rentowych, jako istotnej treści konstytucyjnego prawa do ubezpieczenia społecznego ustawodawca nie może ingerować w te prawa w sposób arbitralny, istotnie pogarszający sytuację prawną obywatela (...). Zasada niedziałania prawa wstecz wymaga, ażeby zmiany przepisów kształtujących sytuację prawną rencisty wchodziły w życie z reguły po upływie okresów, które pozwalają na dopełnienie zwiększonych warunków prawa do świadczeń rentowych. Wyjątki od tej zasady muszą wynikać z Konstytucji (...) jeżeli miałyby dotyczyć prawa gwarantowanego przez Konstytucję.

Zasadę niedziałania prawa wstecz Trybunał Konstytucyjny rozumie szerzej, nie tylko jako zakaz stanowienia norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowo ustanowione normy prawne do zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w życie i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych /zasada lex retro non agit we właściwym tego słowa znaczeniu/, lecz także jako zakaz stanowienia intertemporalnych reguł, które mają określić treść stosunków prawnych powstałych pod rządami dawnych norm a trwających w okresie wejścia w życie norm nowo ustanowionych, jeżeli reguły te wywołują ujemne prawne /a w konsekwencji społeczne/ następstwa dla bezpieczeństwa prawnego i poszanowania praw nabytych. Zasada ta, (...) nie wyrażona w Konstytucji wprost, wynika z (...) konstytucyjnej zasady praworządności materialnej (...).

Zasada praworządności materialnej wymaga by prawo wyrażało wartości odpowiadające demokratycznemu charakterowi państwa (...). Prawa PRL mają być wyrazem interesów i woli ludu pracującego. Konstytucja (...) odsyła do podstawowych wartości uznawanych przez ustrojodawcę socjalistycznego; są nimi interes i wola ludu pracującego. Jedną z wartości pochodnych /jak sprawiedliwość społeczną, równość praw, humanizm i demokratyzm prawa/ (...) jest wymóg społecznej stabilności /trwałości/ praw gwarantowanych przez ustawy i związanego z nim bezpieczeństwa prawnego obywateli (...). Wyraża je i chroni zasada niedziałania prawa wstecz. Będąc elementem zasady praworządności materialnej, sama ma instrumentalny charakter względem wartości nadrzędnych, jakimi są interesy i wola ludu pracującego (...). Ustawodawca wyrażając te wartości nadrzędne musi (...) mieć na uwadze by stanowione przez niego prawa stwarzały poczucie stabilności praw obywateli. Granice tej stabilności wyznaczać może tylko wola i interesy suwerena.

Strona 1/5